Một bài đăng trên mạng xã hội của Donald Trump đã đủ sức tạo ra cơn chấn động toàn cầu, buộc các nhà lãnh đạo thế giới phải vội vã đối phó, trong khi cổ phiếu các hãng xe Mỹ lao dốc và giới đầu tư gấp rút đánh giá những tác động tiềm tàng.
Tân Tổng thống Mỹ đắc cử vừa tuyên bố sẽ áp thuế 25% lên toàn bộ hàng hóa từ Mexico và Canada, cùng 10% lên sản phẩm từ Trung Quốc. Dù có thể chỉ là chiến thuật đàm phán, tuyên bố này đã gửi đi một thông điệp rõ ràng: Kỷ nguyên Trump lần thứ hai đã thực sự bắt đầu, ngay cả khi ông chưa chính thức nhậm chức.
Tại Mexico, Tổng thống Claudia Sheinbaum đã cảnh báo về khả năng đáp trả bằng các biện pháp thuế quan tương tự, cảnh báo hậu quả kinh tế sẽ rất nghiêm trọng.
"Một đòn thuế sẽ được đáp trả bằng một đòn thuế khác, và cứ thế cho đến khi chúng ta đặt các công ty chung vào tình thế rủi ro", bà Sheinbaum nói trong cuộc họp báo thường ngày.
Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum
Đối với các quan chức Canada, bài đăng trực tuyến này xuất hiện đúng lúc cuộc họp nội các đặc biệt về quan hệ với Mỹ sắp kết thúc. Thủ tướng Justin Trudeau nhanh chóng điện đàm với Trump, cố gắng đảm bảo với Tổng thống đắc cử rằng ông đã hiểu thông điệp - nhưng cũng chỉ ra rằng các vấn đề ở biên giới Canada rất nhỏ so với biên giới Mỹ-Mexico.
Tuy nhiên, Canada không loại trừ khả năng đáp trả. Trao đổi với các phóng viên vào chiều ngày 26/11, Bộ trưởng Tài chính Chrystia Freeland, chỉ ra rằng Chính phủ của bà đã đáp trả ngang nhau khi Trump áp thuế lên thép và nhôm Canada trong nhiệm kỳ đầu tiên.
"Điều quan trọng là chúng tôi đã vượt qua được, và động thái ứng phó của chúng tôi đã thành công", Freeland nói. "Lý do chúng tôi có thể làm được điều đó là vì chúng tôi thông minh, đoàn kết và mạnh mẽ".
Bộ trưởng Tài chính Canada Chrystia Freeland
"Từ đẹp nhất"
Tuyên bố của Trump theo sau chiến dịch tranh cử trong đó ông tuyên bố thuế quan là "từ đẹp nhất trong từ điển" và liên tục cam kết ban hành các mức thuế mới toàn diện như một nền tảng trong chương trình nghị sự kinh tế của ông.
Thông báo của ông không gây sốc hoàn toàn ở Mexico City hay Ottawa. Nhưng nó nhấn mạnh nhiệm vụ tế nhị phía trước đối với các đối tác thương mại chính của Mỹ khi họ hướng tới ổn định kinh tế và tìm cách giữ mối quan hệ với Washington không trở nên lạnh nhạt. Trump tập trung mối đe dọa của mình vào việc các quốc gia kiềm chế dòng chảy fentanyl và người di cư vào Mỹ.
Mexico, Canada và Trung Quốc đóng góp 40% vào thương mại Mỹ
Mexico sẽ có nhiều thứ để mất trong cuộc chiến thương mại này. Ít nhất 9,000 việc làm phụ thuộc vào xuất khẩu sang Mỹ và Canada, theo ước tính gần đây của Viện Brookings. Trong báo cáo ngày 26/11, Moody's Analytics đã hạ dự báo GDP Mexico năm 2025 từ 1.3% xuống 0.6%, do khả năng thương mại giảm sút, đầu tư trực tiếp nước ngoài thấp hơn và kiều hối suy giảm.
Trong khi đó, Canada là nhà cung cấp dầu lớn nhất cho Mỹ. Hai nước có một trong những mối quan hệ thương mại song phương lớn nhất thế giới, trị giá khoảng 2.6 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ mỗi ngày. Nền kinh tế Canada phụ thuộc vào khả năng bán năng lượng, ô tô, khoáng sản và các hàng hóa khác cho Mỹ. Người tiêu dùng và doanh nghiệp của nước này cũng phụ thuộc nhiều vào hàng nhập khẩu từ Mỹ.
Trevor Tombe, Giáo sư kinh tế Đại học Calgary, ước tính thuế suất 25% sẽ cắt giảm khoảng 2.6% GDP thực tế hàng năm. Ông dự đoán một cuộc suy thoái ở Canada vào năm tới.
Trong ngày 26/11, đồng Peso giảm tới 2.6% xuống 20.8 đổi 1 USD, mức yếu nhất kể từ tháng 8/2022, trong khi chỉ số chứng khoán chính của nước này giảm xuống dưới 50,000 điểm lần đầu tiên trong 1 năm. Đồng Đôla Canada cũng chạm mức thấp nhất trong 4 năm.
Trong phát biểu hôm thứ Ba, Sheinbaum cảnh báo rằng cuộc chiến thuế quan sẽ gây tổn hại cho một số công ty Mỹ, bao gồm các nhà sản xuất ô tô lớn như General Motors và Ford Motor, những công ty đã hoạt động ở Mexico trong nhiều thập kỷ chủ yếu để xuất khẩu ô tô cho người tiêu dùng Mỹ.
Các nhà đầu tư rõ ràng đã nhìn thấy khả năng về những tác động dây chuyền mà bà cảnh báo: Cổ phiếu của các hãng xe này đều giảm trong ngày 26/11, với thuế quan đe dọa làm tăng chi phí sản xuất các mẫu xe chủ chốt và đẩy giá xe vượt tầm với của nhiều người tiêu dùng hơn nữa. Khoảng 2,300 ô tô và xe tải nhẹ đã được nhập khẩu vào Mỹ chỉ riêng từ Mexico trong năm ngoái, theo công ty nghiên cứu GlobalData. Các mức thuế cũng có thể làm tăng chi phí bảo hiểm ô tô, vì nhiều phụ tùng thay thế được nhập khẩu.
Đề xuất áp thuế bổ sung 10% lên hàng hóa từ Trung Quốc xuất hiện sau khi Trump đã đề cập đến mức thuế gây sốc 60% đối với quốc gia này trong chiến dịch tranh cử.
Liu Pengyu, người phát ngôn Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ, trước đó cho biết Bắc Kinh đã thông báo cho Washington về tiến độ trong nỗ lực chống ma túy và mô tả hợp tác kinh tế thương mại giữa hai nước là "cùng có lợi". "Không ai thắng trong một cuộc chiến thương mại hay thuế quan", ông viết trên X.
Phát súng mở màn
Tuy nhiên, giới quan sát nhận định đây có thể chỉ là phát súng mở màn từ Trump. "Những lời đe dọa này được xem là những phát súng cảnh báo", Mike O'Rourke của JonesTrading nói.
Thực vậy, một số lãnh đạo doanh nghiệp Mexico đã chỉ ra rằng, vào năm 2016, Trump đe dọa hủy bỏ NAFTA trước khi cuối cùng ngồi vào bàn đàm phán để soạn thảo Hiệp định Thương mại Mỹ-Mexico-Canada. Các nhà lãnh đạo Bắc Mỹ đã lên lịch xem xét các điều khoản của hiệp định thương mại tự do vào năm 2026, mặc dù Tổng thống đắc cử đã đe dọa xem xét lại thỏa thuận.
Lần này, Trump và những người xung quanh ông có thể dựa vào 4 năm của nhiệm kỳ 1 để hành động nhanh hơn nếu hành vi của đối tác thương mại không như ý muốn.
"Điều Trump luôn làm rất tốt là áp thuế và khiến mọi người phải quỳ gối cầu xin được miễn thuế", William Pellerin, luật sư thương mại quốc tế và đối tác tại McMillan LLP ở Ottawa nói. "Chắc chắn sẽ có cách để cho Trump chiến thắng, giữ thể diện và không áp dụng mức thuế 25% đó".
Các mức thuế như Trump đang đề xuất sẽ vi phạm thỏa thuận thương mại USMCA mà chính quyền đầu tiên của ông đã đàm phán. Mexico muốn thuyết phục chính quyền Trump rằng hợp tác Bắc Mỹ để tăng cường sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng khu vực thay vì Trung Quốc nên là mục tiêu của 3 chính phủ, theo các quan chức nước này.
Jan Hatzius, Chuyên gia kinh tế trưởng tại Goldman Sachs, nói rằng cũng cần phân biệt giữa đe dọa thuế quan của Trump về thuế 10% đối với Trung Quốc và 25% đối với Mexico và Canada để giải quyết vấn đề fentanyl và di cư với các cách tiếp cận tối đa hơn mà ông đã đề cập trong chiến dịch tranh cử, được xem như công cụ để cân bằng lại thương mại hướng về Mỹ. Nói cách khác: Đây có thể chỉ là khởi đầu.
