KTS Trần Ngọc Chính: TP HCM – Tây Ninh là trục liên kết kinh tế du lịch quan trọng, quy hoạch TP HCM cần lấy sông Sài Gòn làm "xương sống"

KTS Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng – Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, nếu phát triển được trục hạ tầng du lịch cao cấp, hạ tầng giao thông hiện đại gồm đường sông, đường bộ, đường sắt song song kết nối từ TPHCM – Củ Chi – Núi Bà Đen - Tây Ninh, sẽ tạo ra không gian "trên bến dưới thuyền" sôi động cho hành lang sông Sài Gòn như cách các thành phố lớn trên thế giới đã thành công.

Sông Sài Gòn phải trở thành trụ cột phát triển kinh tế và du lịch bền vững

Để đạt được mục tiêu trở thành TP toàn cầu, nhiều ý kiến cho rằng TPHCM không chỉ phải trở thành đầu tàu về kinh tế mà còn cần là hình mẫu xuất sắc về hạ tầng, lấy hành lang ven sông Sài Gòn liên kết Vùng TPHCM làm trọng tâm. Ông có đồng tình với nhận định này?

TPHCM là đầu tàu trong phát triển kinh tế của cả nước với vị thế không chỉ là thành phố lớn về kinh tế, văn hóa, xã hội mà còn là đô thị mang tính toàn cầu với khu vực Đông Nam Á cũng như Châu Á. Chúng ta đang xây dựng vị thế của TPHCM là thành phố toàn cầu, vì vậy việc nghiên cứu quy hoạch TPHCM đến 2030 và tầm nhìn 2050 là hết sức quan trọng. TPHCM có đến 17 triệu dân, hướng tới điểm đến hàng đầu châu lục nên hạ tầng giao thông phải đóng vai trò trọng lực trong phát triển kinh tế - xã hội.

Trước đây, nói đến quy hoạch TPHCM chỉ nói đến nội thành là chính, rồi đến sông Sài Gòn và cùng lắm đến Cảng Cát Lái. Nhưng bây giờ, phải nhìn nhận TPHCM là thành phố "bám sông, hướng biển", và đã là đô thị sông nước thì phải phát triển kinh tế cảng biển, đường thủy. Chúng ta đã có các cảng trung chuyển quốc tế, nhưng cần phát triển hệ thống giao thông đường thủy dọc hành lang sông Sài Gòn từ Tây Ninh, qua Củ Chi đến Cần Giờ và hệ thống các kênh, rạch tạo thành một mạng lưới giao thông kết nối nội khu TPHCM, giữa TPHCM với miền Tây Nam Bộ và miền Đông Nam Bộ… Đây là quy hoạch đặc biệt quan trọng vì kinh tế TPHCM phải gắn với giao thông, logistic, du lịch…

Tiềm năng du lịch sông Sài Gòn bị bỏ ngỏ do chưa phát huy thế mạnh liên kết Vùng. Ông có cho rằng sông Sài Gòn không chỉ là trung tâm đô thị, mà phải trở thành trụ cột phát triển kinh tế và du lịch bền vững trong tương lai?

Tôi nghiên cứu sông Sài Gòn 40-50 năm nay rồi. TPHCM không thể thiếu sông Sài Gòn bởi đây là đặc trưng, là một trong những con sông quý hiếm. Dòng chảy của sông từ phía Tây Bắc qua Tây Ninh đổ xuống đi vào thành phố uốn khúc, qua Củ Chi, Thanh Đa… Hiếm có con sông nào như sông Sài Gòn uốn lượn tạo thành một dải lụa ngay giữa thành phố, tạo thành không gian kiến trúc đô thị tuyệt vời cho TPHCM.

Đặc biệt, độ rộng của sông Sài Gòn không rộng như sông Hồng (Hà Nội) nhưng lại không quá bé. Chế độ thủy văn và địa lý tạo cho sông Sài Gòn mặt nước êm ả hơn cả sông Seine của Paris (Pháp). Vì thế, sông Sài Gòn đã trở thành một biểu tượng rất đặc biệt đối với TPHCM, tạo nên cảnh quan đô thị hữu tình, nên thơ. Đây là con sông mà tôi cho rằng mọi quy hoạch đều phải lấy trục không gian về cảnh quan, giao thông dọc hành lang sông làm trọng tâm.

Để tạo đột phá cho quy hoạch phát triển sông Sài Gòn, cần tạo ra hệ sinh thái du lịch quy mô, nơi quy tụ không gian văn hóa, thể thao, sinh thái ở đẳng cấp cao, hướng đến toàn cầu như phát triển các bến du thuyền, lễ hội đẳng cấp và phát triển các đô thị dọc hai bên bờ sông, hình thành hành lang ven sông sôi động trên bến dưới thuyền.

So với các TP có dòng sông chảy qua trung tâm đô thị như như Bangkok (Thái Lan), Thượng Hải (Trung Quốc), Paris (Pháp) hay PhnomPenh (Campuchia) và thậm chí sông Hàn ở Đà Nẵng, thì sông Sài Gòn vẫn chưa được khai thác đúng tầm. Theo ông có cần bổ sung thêm các bến thủy nội địa dọc sông Sài Gòn, đặc biệt là khu vực qua địa phận huyện Củ Chi để phát triển du lịch sinh thái, văn hóa, thể thao, vui chơi giải trí ở đẳng cấp cao?

Tôi rất đồng tình với quan điểm trên. Thực ra sông Seine ở Paris khá bé, không chạy uốn khúc như sông Sài Gòn, sông Hoàng Phố của Thượng Hải và sông Hàn của Seoul, cảnh quan cũng không đẹp như sông Sài Gòn. Vì thế, theo quy hoạch nào thì TPHCM cũng cần lấy sông Sài Gòn làm trung tâm trong phát triển kinh tế, hạ tầng, đặc biệt là du lịch.

Ngoài cảnh quan hai bên bờ sông, phải có du lịch trên sông, mà du lịch trên phải kết nối với các vùng, điểm đến lân cận như hướng về Củ Chi, hay lên đến Núi Bà Đen, Tây Ninh… cho nên cần quy hoạch rất nhiều bến thủy.

Ngoài việc khai thác giao thông đường thủy thì ban đêm Sông Sài Gòn còn phải trở thành một con sông du lịch như Thượng Hải đang làm với sông Hoàng Phố. Mới đây, TPHCM có mở ra lễ hội trên sông, tôi nghĩ cái này nên tiếp tục làm với hình thức phong phú hơn, quy mô lớn hơn dọc các tỉnh có sông Sài Gòn đi qua, song song với đó cần phát triển hệ thống bến du thuyền, các trung tâm sầm uất hai bên bờ sông để phát triển kinh tế ven sông của cả vùng.

TPHCM - Tây Ninh là trục phát triển quốc tế rất quan trọng cho cả vùng

Để phát huy nội lực của dòng sông Sài Gòn theo dòng chảy từ Tây Ninh qua Củ Chi đến trung tâm TPHCM, cần bổ sung tuyến đại lộ ven sông với quy mô 4-10 làn xe, kết hợp đường sắt đô thị kết nối với núi Bà Đen, Tây Ninh để đảm bảo kết nối liên Vùng vừa phát triển kinh tế vừa thúc đẩy du lịch. Ông đánh giá ra sao về đề xuất này?

Tôi cho rằng phát triển giao thông đường thủy phải song song xây dựng hệ thống giao thông trên bộ nữa, có chỗ chạy dọc sông, có chỗ chạy cách sông một chút, tùy điều kiện cảnh quan để phối hợp chặt chẽ, liên kết khăng khít. Hướng phát triển TPHCM- Tây Ninh cần được quan tâm bởi trục phát triển này không chỉ là trục văn hóa – du lịch mà còn kết hợp khai thác kinh tế với cửa khẩu Mộc Bài. Tầm nhìn xa, khi quỹ đất trung tâm TPHCM hết, thành phố cũng sẽ cần mở rộng các đô thị vệ tinh đến tận Tây Ninh.

Quy hoạch 2 bên bờ sông Sài Gòn từ TPHCM qua Củ Chi lên Tây Ninh phải là những tuyến đường quy mô 4-10 làn xe. Đi ra nước ngoài thấy các đô thị rất quan tâm đến giao thông, giao thông của họ không phải 2 làn xe mà phải là 4-10 làn xe. Vì thế, quy hoạch đại lộ phải tính đến việc đáp ứng nhu cầu cao trong tương lai. Đây là bài toán không chỉ khai thác mặt nước sông Sài Gòn, mà tất cả hệ thống giao thông dọc sông và vuông góc với sông đều phải nằm trong quy hoạch hạ tầng. Những cái đấy phải tính toán rất cụ thể.

Như ông chia sẻ, TPHCM có mối quan hệ đặc biệt với tỉnh Tây Ninh, đặc biệt là đường giao thông kết nối quốc tế qua cửa khẩu Mộc Bài, đến điểm du lịch nổi tiếng bậc nhất Đông Nam Bộ là Núi Bà Đen. Vậy chúng ta cần quy hoạch phát triển trục kinh tế du lịch này thế nào, thưa ông?

Tôi cũng đã có ý kiến đề xuất với TP HCM về việc này. Riêng đối với Tây Ninh, ngoài việc TPHCM kết nối với cửa khẩu quốc tế Mộc Bài, cần tiếp tục phát triển đến TP Tây Ninh, khu vực Núi Bà Đen và đến cửa khẩu Hoa Lư, cửa khẩu Xa Mát. Tiếp nối với khu vực đó, phía Campuchia cũng đang phát triển kết nối với toàn bộ hệ thống giao thông của Campuchia. Tôi nghĩ rằng trục TPHCM qua Củ Chi – Trảng Bàng - Hòa Thành – Tây Ninh – Xa Mát là trục quốc tế rất quan trọng kết nối giữa TPHCM và Tây Ninh.

Nếu triển khai được trục kinh tế này sẽ vừa giải quyết vấn đề giao thông, logistic và vấn đề tổ chức dân cư, hình thành chuỗi hệ sinh thái du lịch liên vùng, tạo điều kiện cho Tây Ninh phát triển. Trục phát triển này cũng đi qua Núi Bà Đen - nóc nhà của khu vực Đông Nam Bộ. Người TPHCM, du khách đến TPHCM cũng rất thích đi đến Núi Bà Đen bởi đây là điểm đến tâm linh nổi tiếng, cũng là nơi có khí hậu dễ chịu và cảnh quan tự nhiên tươi đẹp. Vì vậy, trục này không chỉ là trục liên kết chuỗi kinh tế quốc tế, mà cũng cần là trục "xương sống" về du lịch đối với TPHCM. Khi phát triển được trục hạ tầng du lịch cao cấp, hạ tầng giao thông hiện đại gồm đường sông, đường bộ, đường sắt song song kết nối từ TPHCM – Củ Chi – Núi Bà Đen - Tây Ninh, sẽ tạo ra không gian "trên bến dưới thuyền" sôi động cho hành lang sông Sài Gòn như cách các thành phố lớn trên thế giới đã thành công nhiều năm nay.

Để đạt được các mục tiêu lớn về hạ tầng giao thông, hạ tầng du lịch, nguồn vốn là vấn đề quan trọng cần tính đến. Ông đánh giá thế nào về vai trò của nguồn lực xã hội hóa, đặc biệt là các tập đoàn, nhà đầu tư có tiềm lực và kinh nghiệm đối với sự phát triển của TPHCM trong tương lai?

Không phải Việt Nam mà ở quốc gia nào cũng thế. Muốn phát triển phải kết hợp vốn của nhà nước, vốn xã hội hóa, kể cả vốn FDI, và vốn quỹ đất. Vốn quỹ đất chính là vốn Nhà nước, vì vậy phát triển TPHCM tôi nghĩ rằng khó mà cũng chẳng khó. Bởi Nhà nước muốn phát triển phải có sự đầu tư về hạ tầng, Nhà nước phải dành quỹ đất để đầu tư cho sự phát triển.

Các doanh nghiệp đầu tư xã hội hóa thì tùy đơn vị có khả năng ở đâu họ đầu tư ở đó. Tôi nghĩ với TPHCM hướng đầu tư xã hội hóa không khó. TPHCM là một thị trường sôi động, vì vậy rất hấp dẫn trong mắt các doanh nghiệp địa phương cũng như những Tập đoàn đến từ phía Bắc. Hiện Quốc hội cũng đã cho TPHCM chính sách đặc biệt để thu hút đầu tư, vấn đề là TPHCM phải quyết liệt triển khai, phải hài hòa lợi ích Nhà nước – Doanh nghiệp để kéo họ về cùng phát triển, tối ưu được kinh nghiệm và nguồn lực từ các tập đoàn lớn trong nước.

Xin cảm ơn ông!