Ukraine ước cần đến cả thập kỷ để phát triển các mỏ mới và giấc mơ càng xa sau trận cãi vã giữa Tổng thống Trump và Zelensky, theo chuyên gia.
Trên những cánh đồng phủ đầy tuyết ở miền trung Ukraine - nơi có một trong những mỏ lithium được xác nhận lớn nhất nước này - một nhóm nhỏ chuyên gia môi trường của CDM Engineering Ukraine thả các cảm biến xuống những lỗ khoan để đo mực nước ngầm.
Cuộc khảo sát này được họ thực hiện theo hợp đồng với doanh nghiệp khai thác mỏ UkrLithium Mining. Denys Alyoshin, Giám đốc chiến lược công ty cho biết trước khi chiến tranh nổ ra, họ có rất nhiều cuộc đàm phán thương mại với những nhà đầu tư quan tâm đến dự án.
"Nhưng khi xung đột bắt đầu, một giám đốc điều hành sáng suốt sẽ không đến quốc gia đang có chiến sự, họ sẽ đến Zimbabwe, Canada hoặc châu Phi. Có rất nhiều nơi để đến mà không đụng độ vũ trang", Denys Alyoshin nói.
Ukraine sở hữu 22 trong số 50 khoáng sản được Mỹ phân loại là quan trọng và có trữ lượng đáng kể như lithium, than chì, titan, urani. Viện Địa chất Ukraine cho biết đất nước còn có các mỏ đất hiếm lớn gồm lanthanum, xeri, neodymium và yttrium nhưng chưa sản xuất bất kỳ loại nào.
Các chuyên gia môi trường của CDM Engineering Ukraine đang kiểm tra mực nước ngầm tại mỏ lithium Polokhivske sẽ được UkrlithiumMining khai thác tại Malovyskivsky, vùng Kirovograd, Ukraine, ngày 27/2. Ảnh: Reuters
Nhu cầu về nhiều loại khoáng sản này khá cao. Lithium dùng trong pin xe điện, còn đất hiếm ứng dụng đa dạng, từ động cơ ôtô, turbine điện gió đến hệ thống vũ khí quân sự tiên tiến. Nhưng theo các chuyên gia, triển vọng khai thác nguồn tài nguyên này của Ukraine còn xa, do hàng loạt thách thức.
Gracelin Baskaran, Giám đốc chương trình an ninh khoáng sản quan trọng tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (Mỹ) cho biết ngành khai khoáng tiêu thụ khoảng 20% năng lượng toàn cầu. Do đó, nó đòi hỏi cơ sở hạ tầng điện mạnh mẽ. "Ukraine đã bị ném bom. Họ không thực sự là đối thủ cạnh tranh do tình trạng cơ sở hạ tầng và rủi ro an ninh rất lớn", bà đánh giá.
Hôm 28/2, giới quan sát kỳ vọng một thỏa thuận khoáng sản sẽ được Ukraine và Mỹ ký kết, sau cuộc gặp của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng. Các nguồn tin của Reuters cho biết nội dung thỏa thuận dự kiến tập trung vào việc thành lập "Quỹ đầu tư tái thiết" do hai nước quản lý chung. Trong đó, Kyiv sẽ đóng góp 50% doanh thu tương lai của các nguồn tài nguyên thiên nhiên do Nhà nước sở hữu.
Dự thảo thỏa thuận được cho là không có bất kỳ đảm bảo an ninh nào trực tiếp được cam kết từ chính quyền Trump. Tuy nhiên, với Denys Alyoshin, chỉ cần thỏa thuận với sự tham gia của Mỹ cũng giúp Ukraine ít bị tổn thương hơn trước xung đột với Nga trong dài hạn.
Tuy nhiên, không có thỏa thuận nào được ký. Cuộc gặp tại Phòng Bầu Dục trở thành cú sốc với truyền thông toàn cầu khi hai tổng thống khẩu chiến và ông Zelensky được yêu cầu rời Nhà Trắng sớm hơn dự kiến.
Denys Alyoshin nói nếu không có một số hình thức đảm bảo an ninh của phương Tây, việc phát triển mỏ lithium Polokhivske sẽ rất khó khăn. Bởi là mỏ lớn nhất ở châu Âu nhưng nó chỉ cách tiền tuyến với Nga 240 km về phía Tây Bắc. Một quan chức cấp cao của Mỹ nói với Reuters rằng Tổng thống Trump không hoàn toàn từ bỏ thỏa thuận sau trận cãi vã. Tất nhiên, điều cần thiết là Ukraine sẵn sàng đối thoại mang tính xây dựng.
Trong tương lai, ngay cả khi hòa bình lâu dài trở lại với Ukraine, việc đánh thức ngành khai khoáng cũng tiêu tốn nhiều thời gian và tiền bạc. Theo đánh giá của hơn 10 nhà phân tích và chuyên gia trong ngành khai khoáng được Reuters khảo sát, để biến trữ lượng lithium, đất hiếm tại nước này thành các mỏ hoạt động và xây dựng các cơ sở chế biến đòi hỏi khối lượng "công việc khổng lồ".
Công ty UkrLithiumMining ước tính cần huy động 350 triệu USD và ít nhất 1,5 năm để tiến hành nghiên cứu khả thi, trước khi có thể bắt đầu xây dựng một mỏ và nhà máy. "Điều đó có nghĩa là chúng tôi sẽ có thể đạt được sản lượng ổn định vào 2029", Alyoshin nói.
Tuy nhiên, 7 CEO doanh nghiệp khai khoáng và các nhà phân tích nói với Reuters rằng mốc thời gian của Alyoshin là lạc quan. Theo họ, các giai đoạn thăm dò thường mất 4 năm. Nghiên cứu khả thi sẽ mất thêm một năm nữa trước khi việc xây dựng nhà máy chế biến có thể khởi công.
"Ngay cả khi mọi thứ đều ổn, thì cũng phải mất ít nhất 8 năm để mỏ Polokhivske được phát triển đến giai đoạn sản xuất lithium có thể dùng được", Federico Gay, nhà phân tích tại Benchmark Mineral Intelligence (BMI), đơn vị cung cấp thông tin về chuỗi cung ứng pin lithium-ion trụ sở tại London, cho biết.
Hơn nữa, mỏ này rất sâu và có thể cần tới 800 triệu USD để xây dựng mỏ và nhà máy. Gay nói thêm rằng có thể cần thêm một tỷ USD nữa để sản xuất các hợp chất lithium cần thiết cho pin.
Julian Kettle, Phó chủ tịch phụ trách kim loại và khai khoáng tại công ty tư vấn tài nguyên thiên nhiên Wood Mackenzie cho biết Ukraine đang sản xuất titan và có nhiều mỏ than chì và lithium. "Bạn có thể mở rộng sản xuất tại các mỏ hiện có. Nhưng khi nói đến phát triển mới, từ khi phát hiện đến ra vật liệu thành phẩm có thể mất tới 10 năm", ông ước tính.
Phiên An (theo Reuters)
