Cuộc họp các Bộ trưởng năng lượng của Liên minh châu Âu tại Brussels diễn ra trong bối cảnh cuộc khủng hoảng năng lượng nghiêm trọng khiến giá điện tăng cao. Đức đã công bố một chương trình trị giá 194 tỷ USD để giải quyết giá năng lượng tăng cao, tìm cách bảo vệ người tiêu dùng và các công ty khỏi một số đợt ảnh hưởng tồi tệ nhất khi nhiệt độ trên khắp châu Âu bắt đầu giảm xuống.
Các Bộ trưởng năng lượng của Liên minh châu Âu đã nhất trí về một số biện pháp khẩn cấp để giải quyết tình trạng giá tăng vọt, bao gồm thuế đối với một số nhà sản xuất năng lượng và các mục tiêu giảm nhu cầu bắt buộc, nhưng vẫn còn nhiều băn khoăn về giới hạn giá khí đốt tự nhiên.
Cuộc họp tại Brussels diễn ra chỉ vài ngày sau vụ phá hoại rõ ràng các đường ống dẫn khí của Nga cung cấp cho châu Âu và trong bối cảnh cuộc khủng hoảng năng lượng nghiêm trọng khiến giá điện tăng cao và gây lo ngại về tình trạng bất ổn kinh tế và xã hội rộng lớn hơn. Cao ủy năng lượng EU Kadri Simson tuyên bố rằng châu Âu đang phải đối mặt với cuộc chiến năng lượng của Nga, và nhu cầu khí đốt toàn cầu cao hơn nguồn cung.
Các quốc gia châu Âu riêng lẻ cũng đã thúc đẩy kế hoạch của riêng họ. Đức đã công bố một chương trình trị giá 194 tỷ USD để giải quyết giá năng lượng tăng cao, tìm cách bảo vệ người tiêu dùng và các công ty khỏi một số đợt ảnh hưởng tồi tệ nhất khi nhiệt độ trên khắp châu Âu bắt đầu giảm xuống. Thông báo của Đức cũng nhấn mạnh phản ứng của châu Âu đối với giá năng lượng tăng đã khác nhau như thế nào.
Một số quốc gia thành viên, đặc biệt là Pháp, đã có mức giới hạn giá rộng rãi trong phần lớn thời gian của năm. Đức, quốc gia phụ thuộc rất nhiều vào khí đốt của Nga trước khi xảy ra cuộc chiến Ukraine, hiện chỉ có hành động tương đương. Các quan chức Đức, giống như phần còn lại của EU, đã rõ ràng về những gì họ không muốn làm đó là không muốn theo Vương quốc Anh về con đường hướng tới một chính sách tài khóa mở rộng.
Tân Thủ tướng Anh Liz Truss đã gây ra một cuộc nổi dậy trên thị trường tài chính sau khi chính phủ của bà đề xuất sử dụng tiền vay để trả cho việc cắt giảm thuế trong khi chi tiêu mạnh tay để hỗ trợ người tiêu dùng khỏi các hóa đơn năng lượng tăng vọt. Đáp lại, đồng bảng Anh giảm xuống mức thấp nhất mọi thời đại so với đôla Mỹ.
EU đã làm gì?
Liên minh châu Âu có kế hoạch sẽ đánh thuế lợi nhuận của các nhà sản xuất điện không dùng khí đốt khi họ bán trên một mức giá nhất định và yêu cầu các công ty nhiên liệu hóa thạch phải trả một khoản “đóng góp đoàn kết” từ thu nhập năm 2022 của họ. Số tiền này sau đó sẽ được phân phối lại để đệm cho người tiêu dùng.
Còn chính phủ Anh đã rõ ràng về việc không đánh thuế đối với các công ty năng lượng. Để giảm nhu cầu, các nước cũng đồng ý với mục tiêu tự nguyện giảm 10% tổng tiêu thụ điện và mục tiêu giảm bắt buộc là 5% điện năng tiêu thụ trong giờ cao điểm. Hơn 12 nước EU đã thúc giục Ủy ban châu Âu đề xuất giới hạn giá khí đốt.
Nhưng cuối cùng cần phải có một giới hạn. Chính phủ Pháp đã yêu cầu công ty năng lượng nhà nước chiếm đa số bán điện với giá thấp giả tạo trong năm nay, nhưng họ cũng nhanh chóng can thiệp để áp đặt giới hạn giá.
Phản ứng nhanh chóng có lẽ đã bắt nguồn ít nhất một phần trong ký ức từ giai đoạn đầu của nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của Tổng thống Emmanuel Macron. Các cuộc biểu tình về thuế nhiên liệu liên quan đến môi trường trong năm 2018 và 2019 nhanh chóng gia tăng, gây ra những lo ngại lớn hơn về bất bình đẳng xã hội và kích hoạt phong trào áo vàng, sau này ngày càng trở nên bạo lực.
Khi Pháp chuẩn bị cho cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 4 này, chính phủ của ông Macron đã giới hạn mức tăng giá điện ở mức 4% và đóng băng giá khí đốt tự nhiên ở mức giảm năm 2021 - sau đó giữ chúng ở đó sau cuộc bầu cử. Đầu tháng này, Thủ tướng Pháp Élisabeth Borne cho biết mức tăng giá điện và khí đốt tự nhiên sẽ được giới hạn ở mức 15% vào năm 2023 và 12 triệu hộ gia đình có thu nhập thấp sẽ đủ điều kiện để được thanh toán một lần lên tới khoảng 200 USD.
Nhìn chung, giới hạn giá dự kiến khoảng 44 tỷ USD và Pháp dự kiến sẽ vay một khoản tiền kỷ lục - khoảng 260 tỷ USD - để tài trợ cho ngân sách mở rộng của mình vào năm tới. Nhưng chi tiêu trong tương lai có thể thậm chí còn cao hơn ở nước láng giềng Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, nơi phụ thuộc nhiều hơn vào khí đốt tự nhiên của Nga so với hầu hết các quốc gia khu vực châu Âu khác. Sau khi quốc hữu hóa nhà nhập khẩu khí đốt Uniper hồi đầu tháng 9, chính phủ đã bãi bỏ thuế khí đốt có hiệu lực vào ngày 1/10.
Thay vào đó, nước này dự kiến sẽ bao gồm chi phí giới hạn giá khí đốt và điện có thể chịu một số điểm tương đồng đối với cách tiếp cận của Pháp. Các hộ gia đình tư nhân, cũng như các doanh nghiệp vừa và nhỏ, sẽ nhận được một lượng điện cơ bản với mức trợ cấp.
Tuy nhiên, bất cứ thứ gì cao hơn số tiền cơ bản đó, người tiêu dùng sẽ phải mua theo giá thị trường. Đức mong muốn duy trì khuyến khích các hộ gia đình và doanh nghiệp giảm tiêu thụ năng lượng. Các quan chức Đức đã kêu gọi công chúng sử dụng ít năng lượng hơn bằng cách giặt quần áo ở nhiệt độ 86 độ F (30 độ C), sử dụng các bóng đèn tiết kiệm năng lượng hơn và sưởi ấm ngôi nhà của họ ở khoảng 66 độ F (19 độ C). Các vòi hoa sen ngắn hơn và mát hơn cũng đã được khuyến khích. Các đài kỷ niệm, tòa nhà công cộng và cửa sổ cửa hàng trên toàn quốc đã không còn được thắp sáng vào ban đêm.
Tại sao kế hoạch năng lượng của Anh lại bị gián đoạn như vậy?
Anh cũng có kế hoạch vay nặng lãi để bảo vệ người tiêu dùng của mình, nhưng nước này đang làm như vậy trong khi cắt giảm thuế đáng kể, điều này đã khiến các nhà đầu tư rơi vào tình trạng hoảng loạn và gây sốc cho đồng tiền này. Andrew Kenningham - Nhà kinh tế trưởng về châu Âu tại Capital Economics - cho biết: Nhìn chung, những gì Pháp và Đức đã chấp thuận là sẽ thân thiện hơn với thị trường. Nước Anh đã có một số giá năng lượng cao nhất châu Âu, vì vậy chính phủ của họ đã chi nhiều hơn hầu hết để đối phó với sự gia tăng mới.
Trong năm qua, Anh đã chi 6,5% GDP của mình để bảo vệ các công ty và cá nhân khỏi cuộc khủng hoảng năng lượng - nhiều hơn nhiều so với hầu hết các nước EU. Trong vòng vài ngày sau khi nhậm chức, tân Thủ tướng Anh Liz Truss đã công bố một gói các biện pháp, bao gồm giới hạn hóa đơn năng lượng thấp hơn dự kiến cho đến năm 2024. Nhưng việc cắt giảm thuế mà chính phủ của bà đã đề xuất đã dẫn đến một cảnh báo bất thường từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế về sự gia tăng bất bình đẳng, làm gia tăng lo ngại về khả năng của nước Anh đối mặt với cuộc khủng hoảng năng lượng mùa đông này mà không có làn sóng giận dữ của công chúng. Đồng bảng Anh giảm giá trị cũng sẽ khiến Anh nhập khẩu từ nước ngoài, bao gồm cả năng lượng, đắt hơn.
Còn về cơ sở hạ tầng năng lượng của châu Âu?
Giá cả tăng cao đã làm dấy lên một số cuộc tranh luận song song về cơ sở hạ tầng và nguồn cung cấp năng lượng của châu Âu. Tại Đức, Bộ trưởng Kinh tế Robert Habeck - một thành viên của Đảng Xanh - cho biết nước này có thể sẽ không đưa tất cả các nhà máy điện hạt nhân còn lại ra khỏi lưới điện vào cuối năm nay như kế hoạch ban đầu, vấp phải sự chỉ trích dữ dội.
Quyết định của Đức vào năm 2011 để đóng cửa tất cả các lò phản ứng vào năm 2022 đã theo sau nhiều thập kỷ Đảng Xanh áp lực từ bỏ năng lượng hạt nhân. Ông Habeck lập luận rằng việc gia hạn là tạm thời và cần thiết vì khoảng một nửa số nhà máy hạt nhân của Pháp đang được bảo trì. Pháp cũng đã chịu áp lực từ chính phủ Đức, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha trong việc phê duyệt dự án đường ống dẫn khí đốt tự nhiên giữa Tây Ban Nha và Pháp qua dãy núi Pyrenees.
Các quan chức Pháp cho rằng các đường ống hiện có giữa hai nước đã đủ công suất và một đường ống mới sẽ mất quá nhiều thời gian để xây dựng. Nhưng những người ủng hộ đường ống của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha lập luận rằng Pháp đang cố gắng tạo lợi thế cho các nhà sản xuất năng lượng của mình bằng cách hạn chế lượng khí đốt mà Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha có thể gửi đến Trung Âu. Ở Anh, chính phủ đã dỡ bỏ lệnh cấm đối với quá trình khai thác khí đá phiến, một quy trình đầy rủi ro về môi trường, đảo ngược quyết định trước đó được đưa ra trong bối cảnh lo ngại về chấn động trái đất.
