PGS-TS. Trần Hùng Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển công nghệ ngân hàng (Trường đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia TP.HCM) cho rằng, để giảm mặt bằng lãi suất cho vay, kích cầu tín dụng, các ngân hàng phải tiết kiệm chi phí, song cũng cần cân bằng giữa lãi suất và tỷ giá.
PGS-TS. Trần Hùng Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển công nghệ ngân hàng (Trường đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia TP.HCM).
Ông nhận định thế nào về mặt bằng lãi suất hiện nay và thời gian tới?
Sau chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước (NHNN), mặt bằng lãi suất huy động đã được các ngân hàng điều chỉnh giảm, song về dài hạn, theo tôi, lãi suất sẽ theo cung - cầu vốn của thị trường. Vả lại, cũng phải cân bằng được bài toán giữa lãi suất và tỷ giá, nhất là khi “sức khỏe” USD được dự báo chưa hết tăng.
Việc giảm lãi suất cho vay phụ thuộc vào việc tiết giảm chi phí vốn của các ngân hàng. Do đó, các ngân hàng khó duy trì lãi suất huy động cao trong bối cảnh hiện nay, mà phải nỗ lực tiết giảm chi phí, từ đó có thể giảm được lãi suất cho vay, kích cầu vốn.
Dư địa nới lỏng của chính sách tiền tệ hiện ra sao, thưa ông?
Chính sách tiền tệ khó có thêm nhiều dư địa nới lỏng, bởi tăng trưởng tín dụng trên GDP của Việt Nam đang ở mức cao. Chẳng hạn, năm 2024, quy mô tín dụng trên GDP khoảng 136%. Trong khi đó, nghiên cứu của BIS (2024) ở các nền kinh tế mới nổi tại châu Á cho thấy, nếu quy mô tín dụng/GDP vượt ngưỡng 130%, thì tín dụng sẽ kìm hãm tăng trưởng.
Tăng trưởng kinh tế bình quân của Việt Nam 20 năm qua đạt mức cao nhất khi tỷ lệ tín dụng/GDP đạt gần mức 100% và có xu hướng suy giảm khi tỷ lệ tín dụng/GDP vượt qua ngưỡng này. Vì vậy, khả năng chính sách tiền tệ có thể thúc đẩy gia tăng thêm vốn cũng được xem là một hạn chế mà có chăng chúng ta nên kết hợp giữa chính sách tiền tệ và chính sách chi tiêu công, nhất là chi tiêu liên quan đến vấn đề an sinh xã hội như phát triển nhà ở xã hội.
Nhưng thực tế, tỷ lệ sử dụng vốn vay của doanh nghiệp Việt Nam khá lớn?
Nếu gặp khó khăn trong tiếp cận vốn, thì các doanh nghiệp có xu hướng tìm kiếm các nguồn tài trợ thay thế, như nguồn tài trợ nội bộ, tín dụng thương mại, tín dụng phi ngân hàng và từ mạng lưới cá nhân... So với các quốc gia có cùng trình độ phát triển, tỷ lệ tài trợ nội bộ của các doanh nghiệp Việt Nam thấp hơn, nhưng tiếp cận tài chính tốt hơn.
Kết quả phân tích bổ sung cho thấy, khi hạn chế tài chính chuyển từ bậc thấp lên bậc cao hơn, trung bình ROA (tỷ suất lợi nhuận trên tài sản) giảm khoảng 2%, tỷ lệ doanh thu/đầu tư giảm 33 đồng. Đối với lãi suất, doanh nghiệp có hạn chế tài chính càng cao, thì phải trả chi phí vay cao hơn.
Vì thế, nếu giảm được tình trạng hạn chế tài chính cho các doanh nghiệp, thì có thể kỳ vọng sự bùng nổ trong đầu tư dài hạn, nâng cao tăng trưởng kinh tế cho Việt Nam. Thế nhưng, quy mô tín dụng ngân hàng đang tiến đến điểm ngưỡng tiếp tục gia tăng, có thể tác động tiêu cực đối với tăng trưởng kinh tế.
Thị trường vốn còn khó khăn và chưa hồi phục. Làm thế nào để cân đối được bài toán cung ứng vốn cho nền kinh tế, tránh phụ thuộc vào vốn tín dụng từ hệ thống ngân hàng cũng như giảm bớt áp lực lên chính sách tiền tệ?
Thị trường vốn phát triển thấp làm hạn chế nguồn tài trợ dài hạn của doanh nghiệp. Doanh nghiệp vẫn phụ thuộc vào vốn tín dụng, tài trợ nội bộ cho đầu tư, do đó cần cải thiện tiếp cận tài chính cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tiếp cận tài chính hiện không hoàn toàn ràng buộc chặt với tăng trưởng, nhưng rất có khả năng là ràng buộc trọng yếu khi nền kinh tế vào pha tăng trưởng cao.
Tuy nhiên, để phát triển thị trường vốn, giúp doanh nghiệp huy động được nguồn vốn trung, dài hạn, tránh phụ thuộc vốn tín dụng ngân hàng, thì phải phát triển được thị trường cổ phiếu, trái phiếu. Đối với thị trường cổ phiếu, quy mô thực tế còn thấp, ước chỉ khoảng 60% trên GDP và room có thể đẩy mạnh để huy động động, cung ứng vốn còn lớn.
Thị trường trái phiếu cũng đã có bước phát triển, nhưng cần có thêm quy định chặt chẽ. Vì thế, cần có thêm thời gian cũng như giải pháp để phục hồi và phát triển thị trường này.
