Xu hướng sợ bay sau loạt tai nạn hàng không nghiêm trọng đầu năm 2025

Trong tháng đầu tiên của năm 2025, thế giới liên tiếp xảy ra các vụ tai nạn hàng không gây thiệt hại nghiêm trọng về người.

Thời gian qua, trên thế giới liên tiếp xảy ra các vụ tai nạn hàng không gây thiệt hại nghiêm trọng về người, như tai nạn máy bay B737-800 của hãng hàng không Jeju Air làm chết 179 người trên máy bay tại Hàn Quốc; tai nạn máy bay E190 của hãng hàng không Azerbaijan Airlines làm chết 38 người… Những vụ việc này đang đặt ra câu hỏi lớn về mức độ an toàn của ngành hàng không thế giới.

Xu hướng “sợ bay”

Hàng loạt vụ tai nạn hàng không đang gây ảnh hưởng không nhỏ tới tâm lý người tiêu dùng.

"Với thực tế đã có những vụ việc khá lớn xảy ra trong thời gian qua, tôi cho rằng những người đang phân vân không biết có nên đặt kỳ nghỉ đó hay không có lẽ đang do dự không muốn làm điều đó", nhà trị liệu tâm lý và phi công Mỹ Michaela Renee Johnson cho biết.

Theo Cleveland Clinic, khoảng 25 triệu người lớn ở Mỹ mắc chứng sợ bay, hay còn gọi là chứng sợ máy bay. Chuyên gia luật hàng không Robert Clifford cho biết, việc do dự đi lại bằng máy bay sau một vụ tai nạn hàng không đau thương là điều không bình thường, đặc biệt là khi có thương vong.

"Mọi người có xu hướng nghĩ "tất cả chuyến bay đều không an toàn, và việc bay chắc hẳn là rủi ro lớn đối với tôi'. Họ tự hỏi liệu có nên lên chuyến bay tiếp theo mà họ đã lên lịch không", ông Johnson nói với ABC News.

Nhà tâm lý học truyền thông Don Grant nói với ABC News rằng cách những thảm kịch này được mô tả trên phương tiện truyền thông có thể gây ra các trường hợp lo lắng mới khi đi máy bay, hoặc thậm chí làm gia tăng những lo lắng hiện có.

"Nếu bạn sợ bay, thì bạn sẽ thấy điều gì đó như thế này, giống như những con quái vật dưới gầm giường thực sự có thật", ông Grant chỉ ra.

Khi có những sự kiện đe dọa đến tính mạng, Johnson cho biết não sử dụng các kỹ thuật sinh tồn, như phản ứng "chiến đấu hoặc bỏ chạy", để bảo vệ khỏi nguy hiểm sắp xảy ra. Mặc dù cơ thể có thể phản ứng đúng với những thảm kịch gần đây, Johnson cho biết nó không tính đến những sự thật xung quanh vấn đề an toàn khi đi máy bay.

Ông nói thêm: “Não bộ của chúng ta đang thực hiện chức năng của nó là đánh giá rủi ro, nhưng nó không thực sự cân nhắc đến thực tế rằng đây thực sự là cách di chuyển cực kỳ an toàn".

Mặt khác ông Johnson chỉ ra vẫn còn nhiều người cảm thấy thiếu kiểm soát khi bước lên máy bay, khiến sự lo lắng tăng cao.

"Chúng tôi ngồi ở phía sau, chúng tôi không biết cách lái máy bay, chúng tôi không biết chuyện gì đang xảy ra ở phía trước, chúng tôi không biết chuyện gì đang xảy ra trên không trung xung quanh mình", Johnson cho biết. "Điều đó có thể gây ra rất nhiều khó chịu cho mọi người. Bạn phải tự nhủ rằng các phi công cũng muốn về nhà vào đêm hôm đó".

Hàng không liệu có an toàn?

Bất chấp những sự cố gần đây, các chuyên gia vẫn cho rằng bay là hình thức vận chuyển an toàn nhất.

Trong một nghiên cứu năm 2024 của Viện Công nghệ Massachusetts, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng "nguy cơ tử vong trên mỗi lần lên máy bay của hành khách hàng không trên toàn thế giới là 1 trên 13,7 triệu" trong giai đoạn 2018-2022. Điều này phản ánh sự gia tăng mạnh mẽ về mức độ an toàn so với nửa thế kỷ trước theo mô hình rủi ro tử vong giảm 50% mỗi thập kỷ, theo nghiên cứu.

Mặt khác, thước đo an toàn hàng không  của Moore's Law chỉ ra mức độ an toàn đã được cải thiện đáng kể kể từ những năm 1960 và thậm chí trong những thập kỷ gần đây. Một nghiên cứu vào tháng 8 năm 2024 của Arnold Barnett, giáo sư Trường Quản lý MIT Sloan và Jan Reig Torra, cựu sinh viên sau đại học tại MIT Sloan, tập trung vào số ca tử vong trên mỗi lượt hành khách lên máy bay, thay vì số dặm đã đi hoặc giờ bay.

Theo nghiên cứu,  từ năm 2018 đến năm 2022, nguy cơ tử vong do du lịch hàng không thương mại là 1 trên mỗi 13,7 triệu lượt hành khách lên máy bay trên toàn cầu. Con số này so với 1 trên 7,9 triệu từ năm 2008 đến năm 2017 và 1 trên mỗi 350.000 từ năm 1968 đến năm 1977.

Trên thực tế, ngay cả khi rủi ro giảm dần qua nhiều thập kỷ, tốc độ cải thiện hàng năm vẫn không chậm lại, mặc dù có những so sánh khó khăn hơn theo từng năm.

“Dù vậy, trong nghiên cứu hàng không của Moore's Law, nguy cơ tử vong trên toàn thế giới trên mỗi lần lên máy bay giảm khoảng gấp đôi sau mỗi thập kỷ”, các tác giả viết.

Nghiên cứu của Moore's Law ban đầu đề cập đến tốc độ đổi mới công nghệ lịch sử, tăng gấp đôi sức mạnh tính toán của chip sau mỗi 18 tháng.

Nhưng Anthony Brickhouse, giáo sư khoa học hàng không tại Đại học Embry-Riddle, đã chỉ ra một xu hướng đáng lo ngại gần đây.

“Nếu bạn quay lại và xem xét lại hai đến ba năm qua ở Mỹ, chúng tôi đã có một số cuộc gọi suýt xảy ra trong môi trường sân bay và may mắn thay, thảm họa đã được ngăn chặn trong tất cả những cuộc gọi đó”, ông nói với mạng lưới phát sóng CNA của Singapore.

Ông Brickhouse cho biết đôi khi có thể có những thay đổi lớn sau một thảm họa. Vì "thế giới đang theo dõi" vụ tai nạn ở Mỹ, ông nghĩ rằng những cải tiến sẽ đến để ngăn chặn một vụ tai nạn tương tự xảy ra một lần nữa.

FAA đã thành lập một nhóm đánh giá an toàn độc lập vào năm 2023 để xem xét một loạt các vụ suýt va chạm và báo cáo của nhóm này đã nêu bật các vấn đề về tài trợ, công nghệ cũ và tình trạng thiếu hụt nhân sự trong số các kiểm soát viên không lưu.

Nhưng việc đầu tư vào thiết bị mới và tăng cường nhân sự được đào tạo có thể mất nhiều năm để đạt được kết quả. Trong khi đó, người Mỹ vẫn tiếp tục đi lại bằng đường hàng không với tần suất cao.

"Khi tôi lần đầu tiên nhận được tin tức, tôi sẽ nói với bạn rằng, rõ ràng là tôi rất buồn, nhưng tôi không bị sốc", Brickhouse nói với CNN.

"Và trong lĩnh vực an toàn, chúng tôi xác định các xu hướng... điều gì đó xảy ra liên tục. Và trong thế giới an toàn, nếu bạn cứ tiếp tục xảy ra những vụ suýt va chạm, cuối cùng bạn sẽ gặp phải một vụ (va chạm) trên không trung. Những lỗ hổng trên miếng pho mát Thụy Sĩ, như chúng ta ví von về lỗ hổng an toàn hàng không, đã xuất hiện và thật không may, chúng ta đã gặp thảm hoạ”, ông nói thêm.