Theo Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 06/2022 của Chính phủ quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn, các nhà máy sản xuất lớn, đặc biệt trong các ngành như nhiệt điện, xi măng và thép, sẽ là những đối tượng đầu tiên nhận phân bổ hạn ngạch phát thải.
Dự thảo này cũng bổ sung nội dung hệ thống đăng ký quốc gia về hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon, cũng như quy định về mua bán, trao đổi hai loại tài sản này trên sàn giao dịch.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cam kết mạnh mẽ về giảm phát thải khí nhà kính, thị trường tín chỉ carbon đang dần trở thành một yếu tố quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững của các quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Với mục tiêu hướng đến Net Zero vào năm 2050, Việt Nam đang nỗ lực xây dựng và phát triển thị trường tín chỉ carbon. Dự kiến, sàn giao dịch tín chỉ carbon chính thức sẽ được vận hành vào năm 2028. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, việc hoàn thiện cơ chế và chính sách vẫn còn nhiều thách thức.
Theo dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định 06/2022 về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ozon, lộ trình phân bổ hạn ngạch phát thải trong 5 năm tới sẽ chia thành nhiều giai đoạn.
Trong giai đoạn đầu, 2025-2026, dự kiến 150 nhà máy phát thải lớn trong lĩnh vực nhiệt điện, sản xuất sắt thép, xi măng sẽ được phân bổ hạn ngạch. Khí thải của các cơ sở trên tương đương 40% lượng phát thải của cả nước.
Điều này không chỉ góp phần giảm phát thải mà còn giúp hàng hóa Việt Nam có thể cạnh tranh tốt hơn trên thị trường quốc tế, nhất là trong bối cảnh Liên minh Châu Âu (EU) triển khai Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM).
Thực tế, ba lĩnh vực trên cũng nằm trong danh mục áp dụng Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu. Việc tăng giảm phát thải trong các lĩnh vực này đồng thời giúp hàng Việt có thể cạnh tranh được trên thị trường thế giới.
Ngoài hạn ngạch, theo dự thảo Nghị định, một loại tài sản khác trên thị trường carbon là tín chỉ, được giao dịch với tỷ lệ do Chính phủ quy định để bù trừ phát thải.
Tín chỉ carbon (carbon credit) là một loại giấy phép hoặc chứng chỉ có thể giao dịch, có giá trị mua bán và cung cấp cho người nắm giữ nó quyền phát thải một tấn CO2 hoặc loại khí thải khác nằm trong danh sách khí thải nhà kính.
Dự thảo này cũng bổ sung nội dung hệ thống đăng ký quốc gia về hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon, cũng như quy định về mua bán, trao đổi hai loại tài sản này trên sàn giao dịch.
Trong đó, các bộ phê duyệt công nhận quy trình, quy chuẩn kỹ thuật tạo tín chỉ carbon, đăng ký hoặc hủy đăng ký dự án, cấp tín chỉ carbon cho các dự án thuộc phạm vi lĩnh vực quản lý.
Cũng liên quan nội dung này, tại cuộc họp góp ý dự thảo Nghị định ngày 24/3, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đánh giá đây là nghị định mang tính chất kỹ thuật, còn nhiều biến động.
Do đó, ông đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải cần tạo ra không gian để doanh nghiệp tự do làm và thí điểm, cơ quan quản lý theo dõi, đánh giá và trên cơ sở đó ban hành quy định điều chỉnh. Nội dung, thuật ngữ kỹ thuật dùng trong dự thảo Nghị định phải dễ hiểu để doanh nghiệp, người dân thực hiện được.
Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng yêu cầu dự thảo Nghị định phải bổ sung quy định về phân cấp trong xây dựng, ban hành các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến hạn ngạch, tín chỉ carbon. Ngoài ra, số liệu liên quan đến phát thải khí nhà kính, tín chỉ carbon phải được công nhận, thừa nhận lẫn nhau của các tổ chức, đối tác quốc tế.
Việt Nam đang xây dựng các quy định quản lý tín chỉ carbon và thị trường carbon, theo đó các cơ quan chức năng sẽ phân bổ hạn ngạch phát thải cho các cơ sở sản xuất theo từng năm.
Ngoài hạn ngạch, các doanh nghiệp và tổ chức còn có thể tham gia thị trường thông qua việc cấp tín chỉ carbon cho các dự án giảm phát thải khí nhà kính. Những lĩnh vực tiềm năng để phát triển tín chỉ carbon bao gồm năng lượng tái tạo, rừng và quản lý đất đai, công nghiệp, nông nghiệp và giao thông.
Để được cấp tín chỉ carbon, các tổ chức và doanh nghiệp cần thực hiện các dự án giảm phát thải, sau đó đăng ký với các cơ quan quốc tế hoặc cơ quan chức năng trong nước để xin cấp chứng nhận tín chỉ carbon. Quá trình này bao gồm các bước như thẩm định, đăng ký dự án, báo cáo giảm phát thải, và cuối cùng là yêu cầu cấp tín chỉ.
Các tín chỉ carbon cũng sẽ được trao đổi trên thị trường quốc tế, tạo cơ hội cho Việt Nam tham gia vào các thỏa thuận quốc tế và giúp thu hút nguồn vốn đầu tư từ các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Ngoài ra, việc trao đổi tín chỉ carbon còn giúp các quốc gia tham gia đạt được mục tiêu phát thải khí nhà kính theo các cam kết quốc tế.
Thị trường tín chỉ carbon mang lại nhiều lợi ích cho Việt Nam, không chỉ giúp giảm phát thải mà còn tạo cơ hội nâng cao khả năng cạnh tranh xuất khẩu, đặc biệt là đối với các sản phẩm xuất khẩu vào các thị trường khó tính như EU.
Việc tham gia vào thị trường carbon cũng giúp Việt Nam tận dụng các cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do, chẳng hạn như Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA).
Hơn nữa, thị trường tín chỉ carbon tạo ra động lực cho doanh nghiệp chuyển đổi sang công nghệ xanh và sạch, giúp giảm thiểu phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường. Việt Nam cũng sẽ có thể tận dụng cơ hội giao dịch tín chỉ carbon quốc tế, giúp tối đa hóa giá trị kinh tế từ các dự án bảo vệ môi trường.
Mặc dù Việt Nam có tiềm năng lớn trong phát triển thị trường tín chỉ carbon, nhưng thực tế, thị trường này vẫn còn khá sơ khai. Để đạt được mục tiêu vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon vào năm 2028, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế pháp lý, quy chuẩn kỹ thuật và các công cụ định giá carbon phù hợp với các quy định quốc tế.
Một trong những thách thức lớn là thiết lập và quản lý hệ thống đăng ký quốc gia để các tổ chức và cá nhân có thể đăng ký tham gia thị trường tín chỉ carbon. Hệ thống này cần được thiết kế để đảm bảo tính minh bạch và chính xác, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp và các bên liên quan trong việc tham gia thị trường.
Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức và năng lực cho doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân về thị trường tín chỉ carbon cũng rất quan trọng. Chính phủ cần tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tham gia vào thị trường, cung cấp các công cụ và thông tin cần thiết để hỗ trợ việc áp dụng công nghệ xanh, sạch, ít phát thải.
Thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam là một phần quan trọng trong chiến lược giảm phát thải khí nhà kính và hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Tuy nhiên, để thị trường này thực sự phát triển mạnh mẽ, cần có sự nỗ lực đồng bộ từ các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng quốc tế.
Việc hoàn thiện cơ chế pháp lý, quy chuẩn kỹ thuật, cũng như nâng cao nhận thức và năng lực cho các bên liên quan sẽ giúp Việt Nam tận dụng tối đa tiềm năng từ thị trường tín chỉ carbon, không chỉ đóng góp vào bảo vệ môi trường mà còn mở ra những cơ hội kinh tế mới cho đất nước.
