Vén màn vai trò trung gian 'kỳ lạ' của Qatar với Hamas

Vào ngày 7/10, khi các tay súng Hamas hoành hành khắp miền nam Israel, thì một nhóm thủ lĩnh cấp cao của Hamas đang an toàn trong một khách sạn sang trọng ở Doha, Qatar.

Nhưng họ không phải là những vị khách duy nhất của Qatar.

Chỉ cách các khách sạn và biệt thự nơi ở của các thủ lĩnh Hamas vài phút lái xe là Căn cứ Không quân Al-Udaid, nơi đặt Bộ Tư lệnh Trung tâm của quân đội Mỹ. Mối quan hệ của Washington với Qatar thân thiết đến mức năm ngoái Nhà Trắng đã chính thức công nhận tiểu vương quốc nhỏ bé này là “Đồng minh lớn ngoài NATO” của Mỹ.

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã nhanh chóng đưa Qatar vào chuyến công du tới Trung Đông, nơi ông tổ chức một cuộc họp báo chung với Thủ tướng Qatar, Mohammed Bin Abdulrahman Al Thani vào 13/10.

Khi được hỏi liệu ông Blinken có ép Qatar đóng cửa văn phòng chính trị Hamas ở Doha hay không nhà ngoại giao Mỹ không trả lời trực tiếp câu hỏi nhưng có nói: "Không thể có hoạt động như thường lệ với Hamas nữa."

Trong khi đó, Thủ tướng Qatar bảo vệ sự hiện diện của Hamas ở đất nước ông. Ông nói: “Điều này bắt đầu được sử dụng như một cách liên lạc và mang lại hòa bình, bình tĩnh cho khu vực, chứ không phải để kích động bất kỳ cuộc chiến tranh nào. Và đây là mục đích của văn phòng đó."

"Qatar nói chuyện với tất cả các bên"

Thomas Juneau, một chuyên gia về chính trị Trung Đông tại Đại học Ottawa (Canada), cho rằng: “Nhìn bề ngoài, điều này có vẻ giống như một tập hợp các mâu thuẫn, nhưng có một chủ đề chung rất rõ ràng khiến tất cả những điều này trở nên mạch lạc. Toàn bộ chính sách đối ngoại của Qatar, thương hiệu, bản sắc của đất nước này đều dựa trên ý tưởng rằng nước này có thể nói chuyện với tất cả mọi người. Họ đàm phán với Taliban, với Hamas, với phiến quân Libya, v.v."

Juneau giải thích thêm: “Và logic của họ là với tư cách là một quốc gia nhỏ dễ bị tổn thương, nếu có tất cả các mạng lưới này, tất cả các mối liên hệ này, Mỹ cần họ và họ hoạt động vì điều đó. Mỹ trở nên thất vọng vì điều đó, và nếu phải đoán, tôi sẽ nói rằng Mỹ đang thất vọng trước thực tế là một số lãnh đạo chính trị của Hamas hiện đang ở Qatar",

Và ông nhấn mạnh: "Nhưng khi Mỹ cần nói chuyện với Hamas, khi Mỹ cần nói chuyện với Taliban, thì Qatar trở nên cực kỳ hữu ích."

Đại sứ quán ở Ottawa nói với CBC News cũng tương tự như vậy: "Qatar tin rằng cách duy nhất để đạt được giải pháp hòa bình và ngay lập tức cho cuộc khủng hoảng này là giữ tất cả các kênh liên lạc cởi mở với tất cả các bên liên quan và việc giải quyết cuộc khủng hoảng này đòi hỏi sự liên tục và chuyên sâu. sự hợp tác".

"Qatar cam kết thực hiện vai trò của mình với tư cách là một đối tác trong việc kiến tạo hòa bình và là trung gian hòa giải trong việc giải quyết xung đột, những điều này không nên được sử dụng để gây tổn hại đến danh tiếng của chúng tôi bằng cách đánh đồng với những cáo buộc đã được chứng minh là sai."

Khách sạn dành cho những "người bị xa lánh"

Các nhà lãnh đạo Hamas như Ismail Haniyeh không phải là những người khách quốc tế duy nhất hiểu rất rõ về các khách sạn sang trọng ở Doha.

Ngay cả khi Lầu Năm Góc sử dụng Qatar làm trung tâm hậu cần và lập kế hoạch cho nỗ lực chiến tranh của Mỹ ở Afghanistan, chính những khách sạn ở Doha đó cũng từng đóng vai trò là nơi tiếp đón đại diện Taliban. Chính tại Sheraton Grand Doha vào tháng 2/2020, Mỹ và Taliban đã đàm phán về việc Mỹ rút quân khỏi Afghanistan, dẫn đến sự sụp đổ của chính quyền Kabul 17 tháng sau đó.

Qatar thậm chí còn đóng vai trò làm trung gian hòa giải giữa Nga và Ukraine. Và họ thường xuyên hành động trong các cuộc đàm phán về con tin.

Tất cả những điều này có thể giải thích tại sao bản thân Israel lại phần nào im lặng không chỉ trích Qatar, so với những lời lẽ họ dành cho Iran, quốc gia không tiếp đón các lãnh đạo cấp cao của Hamas (mặc dù giúp trang bị vũ khí cho tổ chức này).

Vai trò trung gian và chủ trì của Qatar trong các cuộc đàm phán khó khăn nhất được thể hiện rõ trong vòng 48 giờ sau cuộc tấn công của Hamas vào miền nam Israel, khi Bộ Ngoại giao nước này tuyên bố sẽ đóng vai trò trung gian cho nỗ lực trả tự do những người Israel bị Hamas bắt cóc.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Qatar Majed Al-Ansari nói với hãng tin Reuters hôm 9/10: "Hiện tại, chúng tôi đang liên lạc thường xuyên với tất cả các bên. Ưu tiên của chúng tôi là chấm dứt đổ máu, thả tù nhân và đảm bảo xung đột được ngăn chặn mà không lan rộng ra khu vực".

Quốc gia giàu có nhưng dễ tổn thương

Không có quốc gia nào trên thế giới trải qua quá trình chuyển đổi nhanh chóng và ấn tượng hơn Qatar. Trước khi bắt đầu ngành công nghiệp dầu mỏ vào năm 1949, đây là một bán đảo Arab tẻ nhạt và nghèo khó với nền kinh tế chỉ xoay quanh đánh cá và lặn lấy ngọc trai.

Nhưng kể từ khi các giếng dầu được khơi thông, nơi này đã trở nên vô cùng giàu có. 315.000 công dân của Qatar được hưởng thu nhập bình quân đầu người cao hơn gấp đôi so với các nước láng giềng Saudi Arabia và Kuwait. Cứ với mỗi công dân Qatar, lại có khoảng 9 công nhân nước ngoài tham gia lao động để giảm bớt gánh nặng hàng ngày.

Nhưng Qatar cũng là một quốc gia dễ bị tổn thương, Họ bị kẹp giữa hai siêu cường khu vực là Saudi Arabia và Iran, với rất ít hệ thống phòng thủ tự nhiên.

Chuyên gia Juneau nói với CBC News: “Nói rõ hơn, chính phủ Qatar có sự đồng cảm thực sự đối với chính nghĩa của người Palestine. Điều đó giải thích cho quyết định của Qatar về việc chứa chấp các hoạt động chính trị hoặc một số lãnh đạo chính trị của Hamas".

"Có một số mối quan hệ, nhưng ở đây điều đó không quan trọng. Đó là chủ nghĩa thực dụng của Qatar, họ tự coi mình là nhà hòa giải không thể thiếu, và đó là cách tốt nhất để đảm bảo sự tồn tại của họ với tư cách là một chế độ có nhiều điểm yếu."

Những cân nhắc tương tự đã thúc đẩy những nỗ lực quan hệ công chúng cực kỳ tốn kém của Qatar, quốc gia đã đăng quang thành công FIFA World Cup 2022 và tiếp tục trong năm nay với Expo Doha 2023.

Ông Juneau cho biết: “Sự thịnh vượng đặc biệt của Qatar dựa trên ý tưởng rằng chúng tôi là những người tốt khi trở thành điểm đến cho đầu tư nước ngoài, điểm đến cho du lịch, điểm đến cho hòa giải, v.v.”

Lòng khoan dung bị thử thách

Mặc dù Qatar có lý do để tin rằng cách tiếp cận của mình có hiệu quả, ông Juneau cho biết hành động tàn bạo của Hamas ở miền nam Israel đang thử thách giới hạn mà Al-Thani sẵn sàng chịu đựng.

Ông nói, Qatar có thể phải đối mặt với yêu cầu từ các quốc gia khác trục xuất hoặc thậm chí dẫn độ các nhà lãnh đạo Hamas, "bởi vì cuộc tấn công khủng bố của Hamas vào Israel quá bạo lực và tàn bạo. Nói chung thì có lập luận rằng việc cho phép Qatar như hiện tại là vì lợi ích của Mỹ, một trung gian hòa giải nói chuyện với mọi người."

Bình luận của Ngoại trưởng Blinken tại Doha vào ngày 13/10 cho thấy đó là quan điểm của Mỹ. Ông nói: “Tôi thực sự cảm ơn Qatar vì công việc họ đang làm nhằm giúp đảm bảo việc giải phóng con tin. Đây là điều mà chúng tôi đánh giá cao."

Ông Juneau nói: “Trừ khi bạn nghĩ rằng Israel có thể tiêu diệt Hamas, điều mà tôi nghi ngờ, Hamas sẽ tồn tại, ngay cả khi họ bị suy yếu. Sẽ cần phải có những cuộc đàm phán với Hamas vào một lúc nào đó. Và ai đó phải chủ trì những cuộc đàm phán này, ai đó phải điều phối những cuộc đàm phán này, ai đó phải bắt đầu chúng".

"Nếu đó không phải là Qatar thì bạn sẽ bị mắc kẹt với người khác làm việc đó, và có thể không hữu ích bằng Qatar", chuyên gia Juneau cảnh báo.