Quy mô đội tàu bí ẩn chuyên chở dầu của Nga tăng nhanh

Quy mô của đội tàu “bóng tối” giúp Nga vận chuyển dầu xuất khẩu đã tăng lên con số 600 tàu, tương đương khoảng 10% tổng số tàu chở dầu lớn trên toàn cầu.

• Nga tập hợp đội tàu dầu 'bóng tối' để chống đòn trừng phạt của phương Tây
• Các công ty chở dầu và lọc dầu kiếm hàng tỉ đô la nhờ dầu Nga

Hệ thống vận chuyển dầu thô bằng đường biển bị chia đôi

Khi phương Tây gia tăng trừng phạt Nga kể từ sau cuộc xung đột với Ukraine, nhiều tàu dầu đã gia nhập đội tàu bí ẩn, thường được gọi là đội tàu “bóng tối”. Theo Bộ Tài chính Mỹ, tàu “bóng tối” là những tàu đổi cờ, tắt bộ phát đáp tín hiệu, gửi tín hiệu giả, hoán đổi dầu trên biển, hoặc tàu được quét sơn che tên, sử dụng tài liệu giả và che giấu quyền kiểm soát thông qua các lớp sở hữu và công ty quản lý.

Theo Công ty kinh doanh hàng hóa Trafigura, quy mô của đội tàu “bóng tối” giúp Nga vận chuyển dầu xuất khẩu giờ đây đã lên tới 600 tàu, tương đương khoảng 10% tổng số tàu chở dầu lớn trên toàn cầu và con số đang tiếp tục tăng.

Khi các hoạt động mua dầu của Nga trở nên phức tạp hơn trong năm qua do tác động của các lệnh trừng phạt, các hãng tàu phương Tây đã dừng đến các cảng của Nga. Những tay chơi mới, ít người biết đến, lập tức bù đắp khoảng trống. Trong nhiều trường hợp, họ sử dụng của các công ty bình phong ở Dubai (Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất) hoặc Hồng Kông để quản lý các tàu bóng tối. Họ mua những con tàu này từ châu Âu hoặc những con tàu cũ kỹ, gần hết hạn sử dụng từ những nơi khác.

Đội tàu bóng tối này ngày càng trở nên quan trọng khi Moscow tránh xa các hãng tàu phương Tây, vốn chỉ đồng ý chở những lô hàng dầu của Nga tuân thủ lệnh trừng phạt, bao gồm cơ chế giá trần 60 đô la/thùng.

Hơn nữa, khi châu Âu cấm mua dầu và các sản phẩm tinh chế của Nga như dầu diesel bằng đường biển, Nga cần thêm nhiều tàu để giao hàng cho khách hàng ở xa hơn tại Trung Quốc và Ấn Độ. Với mức lợi nhuận béo bở từ việc vận chuyển dầu của Nga, các tàu bóng tối sẵn sàng đối phó với tính phức tạp và rủi ro pháp lý.

Sự mở rộng của đội bóng tối làm nổi bật những thay đổi đáng kể mà cuộc xung đột Nga-Ukraine đã tạo ra trên thị trường dầu mỏ toàn cầu. Nga, nhà xuất khẩu dầu thô lớn thứ hai thế giới, đã định hình lại mô hình giao dịch dầu thô hàng chục năm qua và chia hệ thống năng lượng của thế giới thành hai phần.

Richard Matthews, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu của hãng môi giới tàu biển quốc tế EA Gibson, giải thích: “Có một đội tàu từ chối vận chuyển dầu của Nga, và một đội tàu hầu như chỉ giao dịch với Nga”.

Matthew Wright, chuyên gia phân tích tại Công ty dữ liệu thị trường hàng hóa Kpler, chia đội tàu vận chuyển dầu thô của Nga thành hai loại: “tàu xám” và “tàu tối”. Tàu xám được bán kể từ sau cuộc xung đột Nga-Ukraine, chủ yếu là các chủ sở hữu tàu ở châu Âu bán cho các các công ty ở Trung Đông và châu Á trước đây không hoạt động trên thị trường tàu chở dầu. Trong khi đó, các tàu tối đã có nhiều năm hoạt động để hỗ trợ Iran và Venezuela né tránh các lệnh trừng phạt của phương Tây. Gần đây, chúng được chuyển sang chở dầu thô của Nga.

“Có một số bằng chứng cho thấy chúng che dấu các hoạt động bằng cách tắt bộ phát đáp của hệ thống nhận diện tự động (AIS)”, Wright nói khi đề cập đến công nghệ giúp xác định và định vị các con tàu.

Các rủi ro khi đội tàu bóng tối mở rộng

Dù nước phương Tây đã cấm hầu hết hoạt động nhập khẩu dầu của Nga, nhưng không có quy định nào ngăn cản các tàu phương Tây giao các lô hàng dầu Nga cho khách mua ở Trung Quốc và Ấn Độ, miễn là cơ chế giá trần được tuân thủ. Theo Kpler, các tàu dầu của châu Âu chiếm 36% giao dịch dầu thô của Nga trong tháng 1.

Nhưng rủi ro pháp lý và uy tín của việc không tuân thủ giá trần là rất lớn. Do vậy, Nga rất cần đội tàu bóng tối để hỗ trợ hoạt động xuất khẩu dầu

Theo EA Gibson, Nga hiện cần năng lực vận chuyển dầu thô gấp bốn lần so với trước chiến tranh. Do đó, ước tính có khoảng 25-35 tàu dầu được bán mỗi tháng cho các công ty điều hành đội tàu bóng tối. Theo ước tính của tổ chức phi lợi nhuận Global Witness, 1/4 doanh số bán tàu dầu từ cuối tháng 2-2022 đến tháng 1 năm nay liên quan đến những người mua không xác định, gần gấp đôi tỷ lệ của năm trước đó. Nhu cầu tàu bóng tối của Nga thể tăng trong những tháng tới nếu Trung Quốc cần thêm nhiên liệu để phục hồi kinh tế

Nếu một tỷ lệ lớn hơn của đội tàu dầu toàn cầu chuyển sang sử dụng cho dầu thô và chế phẩm dầu mỏ của Nga, điều đó có nguy cơ làm giảm công suất tàu chở dầu không phải của Nga, làm tăng chi phí cho tất cả các nhà kinh doanh dầu mỏ.

Theo Sergey Vakulenko, cựu giám đốc điều hành của một công ty dầu mỏ Nga, hiện là nhà nghiên cứu ở  QuỹCarnegie vì hòa bình quốc tế (Mỹ), một số công ty bình phong được thành lập để vận hành tàu bóng tối bị nghi ngờ có quan hệ với “nhà nước Nga hoặc một số tay chơi có các quan hệ với giới chính trị”.

Cuối tuần trước, Liên minh châu Âu (EU) đã áp đặt lệnh trừng phạt đối với Sun Ship Management, một công ty con của Sovcomflot, công ty vận tải biển lớn nhất của Nga. EU cho biết Sun Ship Management, có trụ sở tại Dubai, “hoạt động như một trong những công ty chủ chốt quản lý và điều hành hoạt động vận chuyển dầu bằng đường biển của Nga”.

Các chuyên gia cho rằng đội tàu bóng tối có thể giúp Nga dễ dàng né tránh các lệnh trừng phạt hoặc bán dầu trên mức giá trần. Đội tàu này cũng khiến việc xác định giá bán chính xác của các thùng dầu của Nga trở nên khó khăn hơn. Các chuyên gia đã tìm thấy bằng chứng trong dữ liệu hải quan cho thấy giá dầu Urals của Nga đang được bán với giá cao hơn nhiều so với giá chính thức công bố.

Bên cạnh đó, vấn đề an toàn cũng là mối lo ngại lớn. Đội tàu bóng tối chủ yếu là những con tàu đã hoạt động trên 15 năm, độ tuổi mà các công ty dầu mỏ chính thống thường cho chúng “nghỉ hưu” do hao mòn. Giờ đây, ngày càng nhiều những chiếc tàu cũ kỹ này thực hiện các chuyến vận chuyển dầu khắp thế giới.

Richard Matthews hãng môi giới tàu biển quốc tế EA Gibson: “Khả năng xảy ra sự cố tràn dầu hoặc tai nạn lớn đang tăng lên từng ngày khi đội tàu bóng tối mở rộng”.

Theo CNN