Quy định không được thu giữ tài sản bằng biện pháp “trái đạo đức”: Ngân hàng nói gì?

Dự thảo quy định mới của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) yêu cầu không được áp dụng các biện trái đạo đức xã hội khi thu giữ tài sản đảm bảo. Các ngân hàng cho rằng khái niệm này là nội dung khó xác định.

Ngân hàng muốn bỏ cụm từ “trái đạo đức” trong quy định về thu hồi tài sản

Theo phản ánh của các ngân hàng thương mại, từ khi Nghị quyết 42/2017/QH14 hết hiệu lực, việc xử lý nợ xấu vô cùng khó khăn vì ngân hàng không còn được quyền thu giữ tài sản đảm bảo. Để tháo gỡ khó khăn cho các ngân hàng, Thủ tướng đã yêu cầu Thống đốc khẩn trương xây dựng hồ sơ về luật hóa Nghị quyết 42 để trình Quốc hội trong kỳ họp tháng 5 tới.

Mới đây, NHNN đã đưa ra lấy ý kiến về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng để luật hóa một số nội dung của Nghị quyết số 42/2017/QH14.

Theo dự thảo, quyền chủ nợ của các tổ chức tín dụng được bảo đảm tốt hơn khi được công nhận quyền thu giữ tài sản bảo đảm (tất nhiên phải đáp ứng các điều kiện cụ thể).

Tuy nhiên, dự thảo cũng quy định: “Trong quá trình thu giữ tài sản bảo đảm, tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức mua bán, xử lý nợ, tổ chức được ủy quyền thu giữ tài sản bảo đảm không được áp dụng các biện pháp vi phạm điều cấm của pháp luật, trái đạo đức xã hội”.

Về vấn đề này, đại diện SHB đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét bổ sung quy định, hướng dẫn cụ thể về các biện pháp mà các tổ chức tín dụng bị cấm thực hiện trong quá trình thu giữ xử lý tài sản đảm bảo (TSĐB).

Trong khi đó, ngân hàng VPBank lại đề xuất bỏ cụm từ: “trái đạo đức xã hội”. Theo ngân hàng, nội dung này mặc dù có định nghĩa trong Bộ luật dân sự nhưng là nội dung khó xác định, phụ thuộc nhiều vào đánh giá chủ quan, nhiều khả năng ảnh hưởng đến quyền của TCTD khi thực hiện thu giữ TSBĐ. Do đó, có khả năng hạn chế việc thực hiện quyền thu giữ TSBĐ trên thực tế và ảnh hưởng đến việc thu hồi, xử lý nợ của các TCTD. Nếu quá trình thu giữ, chiếm giữ tài sản bảo đảm không quyết liệt thì chủ tài sản vẫn chống đối và hiệu quả của việc thu giữ, chiếm giữ tài sản sẽ không phát huy.

Tuy vậy, NHNN không tiếp thu đề xuất này, do đây là nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự.

Không có thỏa thuận trước, ngân hàng không được quyền thu giữ tài sản đảm bảo

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng để luật hóa một số nội dung của Nghị quyết số 42/2017/QH14 quy định, một trong những điều kiện để tổ chức tín dụng thu giữ tài sản đảm bảo là: “Tại hợp đồng bảo đảm hoặc trong văn bản khác có thỏa thuận về việc bên bảo đảm đồng ý cho bên nhận bảo đảm có quyền thu giữ tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu khi xảy ra trường hợp xử lý tài sản bảo đảm theo quy định của pháp luật”.

Tuy nhiên, nhiều ngân hàng thương mại kiến nghị được quyền thu giữ tài sản đảm bảo ngay cả khi không có thỏa thuận giữa hai bên.

Đại diện MB cho hay, hầu hết các hợp đồng bảo đảm được ký kết trước đây phần lớn không quy định trực tiếp nội dung này (vì tại thời điểm hợp đồng được ký kết thì Nghị định 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006; sau đó Bộ luật dân sự 2015 cũng không quy định về quyền thu giữ TSBĐ. Do vậy, để đủ điều kiện áp dụng quyền thu giữ TSBĐ theo quy định trên, các TCTD phải đàm phán với bên vay điều chỉnh lại hợp đồng, nhưng khách hàng thường không hợp tác (không ký)

Đại diện Vietcombank cũng kiến nghị tương tự vì hầu hết các khách hàng đều không hợp tác ký kết thỏa thuận bổ sung. Vì vậy, các TCTD rất khó để thực hiện việc thu giữ tài sản bảo đảm theo Điều 7 Nghị quyết số 42 cũng như Điều 198a Dự thảo Luật các TCTD.

“Để thuận lợi cho các bên trong việc xác lập thỏa thuận về việc thu giữ tài sản cũng như tạo thuận lợi cho TCTD trong việc đáp ứng các điều kiện để thực hiện quyền thu giữ, kính đề nghị Ngân hàng Nhà nước xem xét điều chỉnh điều kiện này theo hướng thỏa thuận về việc bên bảo đảm đồng ý cho bên nhận bảo đảm được thu giữ TSBĐ có thể ghi nhận tại hợp đồng bảo đảm hoặc tại văn bản khác”, đại diện VietinBank nêu đề xuất.

Đề xuất trên của các ngân hàng cũng không được NHNN chấp thuận. Lý do là theo quy định của Hiến pháp và Bộ luật dân sự, quyền tài sản của tổ chức, cá nhân là một trong những quyền được pháp luật công nhận và bảo hộ. Tuy nhiên, quyền đòi nợ cũng là một trong những quyền hợp pháp của bên cho vay. Việc thực hiện quyền đòi nợ đó phải đảm bảo tuân thủ quy định, quy trình nhất định và có thể dựa trên sự thỏa thuận của các bên khi giao kết hợp đồng.

Mục tiêu của dự án Luật không chỉ xử lý những hợp đồng đã ký mà còn là xử lý các hợp đồng sẽ ký trong tương lai. Do vậy, việc hợp đồng đảm bảo có điều khoản ghi nhận sự đồng ý của bên bảo đảm để bên nhận bảo đảm thực hiện quyền thu giữ TSBĐ là cần thiết để cân bằng quyền lợi giữa bên cho vay và bên bảo đảm/bên đi vay.

Quy định này là cần thiết đảm bảo cho các bên biết rõ và tự do thỏa thuận về nội dung của hợp đồng, đặc biệt là các quy định về quyền và nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng như các hành vi của mình.