Bối cảnh thị trường năm Giáp Thìn vừa qua gợi mở nhiều bài học kinh nghiệm quý giá cho nhà đầu tư, vượt qua những hoạt động đầu tư tài chính thông thường.
1. Sự biến động của các kênh đầu tư
Năm 2024 khép lại với nhiều biến động địa chính trị trên toàn cầu. Bức tranh kinh tế - tài chính thế giới năm qua cho thấy mức độ nhạy cảm của thị trường trước những chính sách vĩ mô và các sự kiện bất ngờ. Các thị trường mới nổi, bao gồm Việt Nam, đứng trước áp lực rút vốn cũng như những biến động về tỷ giá.
Năm qua, chỉ số VN-Index trong xu thế đi ngang, nhưng thị trường liên tục có những đợt biến động giá lớn trong năm. Điểm đáng lưu ý là dù giá trị giao dịch bình quân tính đến tháng 11/2024 tăng 25,6% so với giá trị giao dịch bình quân năm 2023 nhưng dòng vốn ngoại tiếp tục rút ròng trong năm thứ ba liên tiếp. Ước tính từ đầu năm đến cuối tháng 11/2024, vốn ngoại đã rút ròng 3,3 tỷ USD, được thay thế bởi lượng lớn margin bơm vào thị trường, từ đó trở thành một sức ép lớn khiến thị trường không thể bật cao.
Ở lĩnh vực bất động sản, nhiều doanh nghiệp phải cắt giảm quy mô dự án, trì hoãn tiến độ hoặc tìm thêm những nguồn vốn khác, thay vì chỉ dựa vào ngân hàng hay trái phiếu. Siết chặt pháp lý về mở bán, chuyển nhượng dự án đã làm giảm đáng kể tính thanh khoản của thị trường, kể cả ở những phân khúc từng rất sôi động.
Ông Lê Hoài Ân, CFA |
Không nằm ngoài xu thế, trái phiếu doanh nghiệp cũng gặp thách thức lớn khi lãi suất leo thang và quy chế phát hành riêng lẻ ngày càng khắt khe. Nhà đầu tư cá nhân sợ rủi ro vỡ nợ nên đòi hỏi lãi suất cao hơn, trong khi các công ty phát hành phải đương đầu với chi phí vốn tăng mạnh. Về hoạt động phát hành trái phiếu, gần như chỉ khu vực ngân hàng mới có thể phát hành quy mô lớn.
Tuy vậy, tình trạng kém tích cực ở thị trường chứng khoán lại mở ra cơ hội cho kênh đầu tư vàng và tiền số. Vàng giữ được sức hấp dẫn như một “nơi trú ẩn an toàn” cho dòng vốn trước biến động địa chính trị tại một số khu vực trên thế giới. Số liệu cho thấy, giá vàng thế giới đã tăng khoảng 20% trong năm 2024, phản ánh nhu cầu nắm giữ tài sản có giá trị phòng thủ. Thị trường tiền số, đặc biệt là Bitcoin, bất ngờ bứt phá với mức tăng hơn 138,7% so với đầu năm.
Câu chuyện phân mảnh ở các lớp tài sản cho thấy không kênh đầu tư nào có thể đảm bảo mức sinh lời và thị trường luôn tạo ra nhiều bất ngờ cho những người tham gia. Một chiến lược đầu tư năng động như những quỹ đầu tư lớn thực hiện trong hai năm nay trở thành yêu cầu bắt buộc, song điều này trở nên quá khó khăn với các nhà đầu tư cá nhân, đòi hỏi nhà đầu tư phải đa dạng hóa danh mục và cần xác định rõ đâu là lợi thế cốt lõi trong năng lực bản thân.
2. Sức hút của các công ty đón đầu xu hướng công nghệ
Tại thị trường chứng khoán Mỹ, các cổ phiếu công nghệ tiếp tục là “ngôi sao sáng”. Trong năm 2024, Nvidia, Apple và Tesla liên tiếp xác lập những kỷ lục về giá trị vốn hóa, tạo ấn tượng mạnh mẽ với nhà đầu tư toàn cầu. Cổ phiếu Nvidia đã tăng khoảng 183% nhờ sức hút của lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và GPU tối ưu cho học máy. Apple duy trì đà tăng ổn định vì sở hữu một hệ sinh thái sản phẩm vững chắc, kiểm soát gần như toàn bộ chuỗi giá trị khép kín. Tesla thì tiến xa hơn trong việc mở rộng quy mô sản xuất xe điện và công nghệ năng lượng sạch, biến những ý tưởng xanh thành một mô hình kinh doanh dài hạn đáng kể.
Sự tỏa sáng của nhóm công nghệ này phần nào lý giải vì sao chỉ số S&P 500 vẫn có thể tăng 26,5% trong một năm đầy thử thách, đồng thời vượt xa nhiều thị trường khác. Chìa khóa nằm ở việc các doanh nghiệp Mỹ dám đầu tư khổng lồ vào R&D, tiên phong trong hàng loạt cải tiến về sản phẩm, quy trình cũng như cách thức tiếp cận thị trường. Thành công của Nvidia hay Apple chính là ví dụ cụ thể cho việc không chỉ tập trung tìm lợi nhuận ngắn hạn, mà luôn hướng về những dự án mang tính đột phá.
Tương tự như câu chuyện ở Mỹ, tại Việt Nam, FPT nổi lên như một “điểm sáng” bất chấp VN-Index biến động tiêu cực. Cổ phiếu FPT tăng 30% trong năm 2023 và 25% năm 2024, trong khi VN-Index chỉ tăng 10% trong năm 2023 hay 12% trong năm 2024. Mấu chốt nằm ở việc FPT tập trung dồn nguồn lực cho chuyển đổi số, nghiên cứu và phát triển sản phẩm công nghệ cao, phục vụ cả thị trường trong nước lẫn quốc tế.
Với các giải pháp điện toán đám mây, Big Data, AI hay tự động hóa quy trình, FPT không chỉ tăng doanh thu và lợi nhuận mà còn xây dựng chỗ đứng vững chắc, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao uy tín trong khu vực. Câu chuyện của FPT làm nổi bật vai trò quyết định của R&D, cho thấy khi một doanh nghiệp “đi trước, đón đầu” trong các xu hướng công nghệ chủ đạo, họ hoàn toàn có thể vượt qua những chu kỳ suy giảm của thị trường chung.
3. Ý nghĩa của R&D đối với hoạt động đầu tư của cá nhân
Nhiều người vẫn cho rằng hoạt động R&D chỉ dành cho các doanh nghiệp, song thực tế chứng minh rằng trong một thế giới số hóa, mỗi cá nhân - đặc biệt là nhà đầu tư - đều nên coi việc đầu tư vào R&D là một phần của chiến lược tài chính cá nhân. Mỗi khóa học về công nghệ, mỗi dự án phát triển phần mềm hay ý tưởng sản phẩm mới đều có thể chuyển hóa thành tài sản trí tuệ, củng cố sức mạnh tài chính dài hạn. Không chỉ góp phần gia tăng chất lượng sức lao động, các giải pháp mang tính đột phá hay tài sản sở hữu trí tuệ còn mở ra cơ hội tạo thêm nguồn thu nhập, chẳng hạn thông qua việc thương mại hóa, chuyển giao công nghệ hoặc cấp phép bản quyền.
Việc trang bị thêm năng lực công nghệ, hiểu biết về AI, dữ liệu lớn hay học máy không chỉ nâng cao hiệu suất công việc trước mắt, mà còn giúp nhà đầu tư quản trị rủi ro tốt hơn trong bối cảnh đầy biến động. Khi môi trường công nghệ thay đổi, thị trường tài chính thường chứng kiến “sao đổi ngôi,” nơi những doanh nghiệp hoặc cá nhân nắm bắt xu hướng mới sẽ bứt phá, trong khi những ai chậm chân có nguy cơ bị đào thải. Đối với giá trị sức lao động, quy luật này cũng không ngoại lệ: người lao động chủ động thích nghi và liên tục nâng cấp kỹ năng sẽ nâng tầm vị thế, tránh để cảm xúc ngắn hạn chi phối và sẵn sàng đón bắt những cơ hội tiềm năng trong tương lai.
Bức tranh năm 2024 cho thấy không có kênh đầu tư nào hoàn toàn “miễn nhiễm” với biến động và cũng chẳng có công thức nào vĩnh viễn đúng trong một thị trường liên tục đổi thay; từ chứng khoán đến bất động sản hay trái phiếu đều có lúc suy yếu, để rồi vàng và tiền số lại trỗi dậy, chứng tỏ tầm quan trọng của việc đa dạng hóa. Việc khối ngoại bán ròng liên tục đặt ra câu hỏi về tính về tính bền vững trong dài hạn, buộc nền kinh tế Việt Nam cũng như châu Á phải nỗ lực tăng tốc trong nghiên cứu, đổi mới công nghệ và nâng cao khả năng cạnh tranh.
Câu chuyện của Nvidia tại Mỹ hay FPT tại Việt Nam minh chứng cho tính đúng đắn của chiến lược đầu tư mạnh mẽ vào R&D, khẳng định “người đi trước” trong xu thế công nghệ có lợi thế vượt trội, thậm chí ngay cả khi thị trường chung đang đối mặt khó khăn. Ở cấp độ cá nhân, việc đầu tư R&D cho bản thân và chú trọng đến việc phát triển kiến thức đa ngành và liên ngành là cách nhà đầu tư nâng cao khả năng thích ứng, tự tin khai thác cơ hội trong môi trường vừa nhiều thách thức vừa dồi dào tiềm năng bứt phá.
