Một nghịch lý đang tồn tại: mỗi năm có khoảng hơn 2 triệu tấn rác thải nhựa bị chôn lấp hoặc xả ra môi trường trong khi doanh nghiệp nhập về số lượng lớn hơn để tái chế.
Chai nhựa là thứ đang bị bỏ đi rất nhiều trong cuộc sống hàng ngày. Thế nhưng, khi loại rác thải nhựa rất phổ biến này được tái chế sẽ trở thành nguyên liệu để sản xuất bông tấm trong những chiếc áo phao. Nhà máy Bông TNG là một trong những doanh nghiệp đã và đang sử dụng nhiều bông tấm, xơ sợi được làm từ vật liệu tái chế, trong đó có chai nhựa. Đại diện lãnh đạo nhà máy cho biết: nguồn xơ sợi từ nhựa tái chế không chỉ thân thiện với môi trường mà còn giảm giá thành khoảng 30% so với xơ nguyên sinh. Thực hiện kinh tế tuần hoàn, kinh doanh tuần hoàn, với nguồn nguyên liệu thay thế này, nhà máy không phải phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu như trước đây.
Bông tấm của nhà máy Bông TNG được tái chế từ chai nhựa
Bên cạnh việc cung cấp cho thị trường nội địa, các doanh nghiệp tái chế nhựa có thể tận dụng ưu đãi thuế quan từ một số FTA để tìm kiếm các đối tác để xuất khẩu sản phẩm được sản xuất từ nguyên liệu tái chế.
Tuy nhiên, để biến rác thành tài nguyên, thành nguyên liệu sản xuất và xuất khẩu không dễ. Ông Lê Xuân Đồng, Giám đốc điều hành khối Dịch vụ nghiên cứu thị trường và tư vấn (FiinGroup) đã chỉ ra những thách thức mà doanh nghiệp tái chế đang đối mặt.
Theo ông Lê Xuân Đồng, hàng năm ước tính có khoảng 3 triệu tấn rác thải nhựa được xả thải, trong đó 25% được tái chế, 75% còn lại được chôn lấp hoặc xả ra môi trường. Trong khi mỗi năm Việt Nam nhập 6,6 triệu tấn hạt nhựa nguyên sinh và cả rác thải nhựa để tái chế. “Chúng ta đang lãng phí nguồn tài nguyên rác thải nhựa trong nước” - ông Lê Xuân Đồng nhấn mạnh.
Sự lãng phí này xuất phát từ việc thu gom rác thải nhựa chưa bài bản theo các đầu mối lớn mà chủ yếu đang được thu gom qua kênh phi chính thức: các vựa đồng nát, dẫn tới lượng rác thải nhựa thu gom không nhiều lại có giá thành cao. Thu gom đủ rác thải nhựa đầu vào ở trong nước là thách thức. Vì vậy, đa phần các doanh nghiệp tái chế nhựa đang hoạt động dựa vào nguyên liệu nhập khẩu.
Đa phần rác thải nhựa ở Việt Nam được thu gom qua các vựa đồng nát
Về đầu ra, theo ông Lê Xuân Đồng, hiện tại với rác thải nhựa chất lượng cao rất ít trên thị trường, đa số là hạt tái chế chất lượng thấp, loại hạt tái chế chất lượng cao cũng ít làm được. Hàng năm khoảng 55.000 -58.000 tấn nhựa chất lượng cao để sản xuất bao bì nhưng chưa có cơ chế, quy định bắt buộc phải có bao nhiêu nhựa tái chế trong sản phẩm nên đầu ra, giá thành hạt nhựa tái chế chất lượng cao cũng rất bấp bênh.
Trước thực trạng này, ông Lê Xuân Đồng đề xuất 3 vấn đề cần giải quyết. Thứ nhất, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần nhanh chóng xây dựng hướng dẫn quy chế về kỹ thuật trong thu gom xử lý rác thải nhựa để phục vụ tái chế; đào tạo, tuyên truyền để người dân thu gom, phân loại rác thải tại nguồn.
Thứ hai, có chính sách thuế hỗ trợ doanh nghiệp có sản phẩm nhựa tại chế, có loại thuế VAT riêng cho loại có hàm lượng tái chế hoặc có quy chế bắt buộc 30% nhựa tại chế trong sản phẩm thì hỗ trợ được đầu ra.
Thứ ba, có sản phẩm tín dụng cho doanh nghiệp tái chế. Hiện thị trường Việt Nam đã có đơn vị dán nhãn xanh, tổ chức sáng kiến trái phiếu khí hậu để cung cấp dịch vụ dán nhãn cho sản phẩm xanh, chủ dự án chỉ cầm chứng nhận đó để tiếp cận vốn.
