Nên bỏ cấp quận và thành phố thuộc tỉnh?

TP - Tại Kết luận 126, Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao Đảng ủy Chính phủ chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu định hướng tiếp tục sắp xếp bỏ cấp huyện, sáp nhập cấp tỉnh. Tuy nhiên, vấn đề được dư luận và nhiều người đặt ra: với các thành phố trực thuộc tỉnh và các quận thuộc thành phố trực thuộc Trung ương có nên bỏ không, hay tiếp tục duy trì cho phù hợp với mô hình chính quyền đô thị?

Nên tính đến sự khác biệt

Trao đổi với PV Tiền Phong, ông Nguyễn Văn Phúc, nguyên Phó Ban biên tập dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội (nay là Ủy ban Tài chính và Kinh tế), cho biết, Hiến pháp năm 2013 quy định cụ thể chính quyền địa phương gồm 3 cấp: tỉnh, huyện và xã. Do đó, để bỏ cấp huyện, phải sửa Hiến pháp. Tuy nhiên, Hiến pháp cũng quy định cho phép tổ chức chính quyền địa phương đa dạng phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt.

Với quan điểm đó, ông Phúc bày tỏ sự đồng tình với kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu nghiên cứu định hướng tiếp tục sắp xếp bỏ cấp huyện. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý cần tính đến sự khác biệt giữa tổ chức chính quyền đô thị và chính quyền địa phương ở nông thôn. Cụ thể, nguyên Phó Ban biên tập dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 cho rằng, chính quyền địa phương ở nông thôn nên bỏ cấp huyện ở khu vực đất liền. Riêng với huyện đảo cách xa đất liền, có nhiều yếu tố đặc thù cần tiếp tục giữ cấp huyện nhưng bỏ đi đơn vị hành chính xã, thị trấn. “Thực hiện việc này sẽ bảo đảm mô hình chính quyền của địa phương chỉ còn 2 cấp: tỉnh và cấp cơ sở”, ông Phúc nói.

Đối với chính quyền ở đô thị, hiện nay, dưới tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương có thị xã, thành phố thuộc tỉnh, quận và đơn vị tương đương. Vậy trong trường hợp bỏ cấp huyện, ở những nơi này có bỏ quận, thị xã và thành phố để bảo đảm chính quyền địa phương chỉ còn 2 cấp hay không? Ông Phúc cho rằng, nên tiếp tục giữ nguyên các thành phố, thị xã và bỏ cấp phường. Theo ông, cấp phường ở đô thị được thành lập để thuận tiện cho việc quản lý, cung cấp dịch vụ công và giao dịch hành chính của người dân. Tuy nhiên, với công nghệ thông tin và viễn thông hiện đại, việc quản lý, cung cấp dịch vụ công của chính quyền cho người dân không cần thiết phải qua cấp phường nữa, mà có thể dễ dàng giao dịch hành chính với chính quyền cấp cao hơn.

> > Huyện đảo lên thành phố trong 5 năm tới lập kế hoạch hình thành khu du lịch phức hợp cao cấp

“Với các quận, cần nghiên cứu thêm kinh nghiệm của các nước. Tại sao các thành phố lớn trên thế giới vẫn có quận mà không có phường? Nếu chúng ta bỏ đơn vị hành chính quận thì phải sáp nhập các phường lại với nhau. Nếu thế, thực chất đây chính là các quận nhỏ”.

Ông Nguyễn Văn Phúc, nguyên Phó Ban biên tập dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội

“Thị xã, thành phố thuộc tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương thường là các thực thể tự nhiên, được hình thành theo quy luật khách quan trong quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa. Các đơn vị này được Nhà nước công nhận, xác định và đặt tên đơn vị hành chính tùy thuộc vào mức độ phát triển. Cơ sở hạ tầng, mật độ và phân bố dân cư, cuộc sống của người dân đô thị cũng khác nhiều so với khu vực nông thôn. Do đó, yêu cầu quản lý hành chính, tổ chức chính quyền đô thị cũng phải khác với chính quyền nông thôn”, ông Phúc phân tích.

Riêng đối với quận trong các thành phố trực thuộc Trung ương, ông Phúc cho biết, tuy đồng cấp với thị xã, thành phố thuộc tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương nhưng cũng có nhiều đặc điểm khác biệt. “Với các quận, cần nghiên cứu thêm kinh nghiệm của các thành phố lớn, hiện đại trên thế giới. Tại sao các thành phố lớn trên thế giới vẫn có quận mà không có phường? Nếu chúng ta bỏ đơn vị hành chính quận phải sáp nhập các phường lại với nhau. Nếu thế, thực chất đây chính là các quận nhỏ”, ông Phúc nói.

Trao đổi với PV Tiền Phong về việc bỏ cấp huyện, mô hình thành phố Thủ Đức thuộc TPHCM sẽ ra sao, ông Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn thực hiện Nghị quyết 98 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM, cho rằng, nếu bỏ cấp huyện, mô hình thành phố Thủ Đức cũng không bị ảnh hưởng. Bởi hiện nay, thành phố Thủ Đức là cấp chính quyền còn các phường chỉ là “cánh tay nối dài”, chứ không phải là cấp chính quyền đầy đủ.

Xem xét bỏ cấp huyện ở thời điểm nào?

Một vấn đề nữa cũng được nhiều chuyên gia đặt ra là nên xem xét thực hiện việc bỏ cấp huyện, sáp nhập cấp tỉnh vào thời điểm nào cho phù hợp khi mà thời điểm tổ chức đại hội đảng bộ cấp huyện, tỉnh đang cận kề? Theo Chỉ thị số 35 của Bộ Chính trị về đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, cấp huyện sẽ bắt đầu tổ chức đại hội điểm vào đầu quý II và hoàn thành trong cả nước trước ngày 31/8/2025; cấp tỉnh tổ chức đại hội điểm vào đầu quý III và hoàn thành trước ngày 31/10/2025, còn đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng sẽ được tổ chức vào đầu năm 2026.

Trao đổi với PV Tiền Phong, ông Vũ Văn Phúc, Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học các cơ quan Đảng Trung ương, cho rằng, nếu thực hiện việc sáp nhập một số tỉnh trước rồi mới tổ chức đại hội cấp tỉnh thì phù hợp hơn, tránh những khó khăn, vướng mắc có thể xảy ra. Tuy nhiên, một chuyên gia am hiểu về công tác tổ chức cho rằng, sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện là vấn đề lớn, cần có thời gian nghiên cứu, đánh giá kỹ tác động, lấy ý kiến người dân, cũng như sửa đổi các quy định pháp luật có liên quan. Vì thế, việc này cần phải có thời gian, không thể thực hiện một cách vội vàng. Ngoài ra, trong Kết luận 126 cũng nêu rõ mốc thời gian yêu cầu Chính phủ và các cơ quan báo cáo Bộ Chính trị vào quý III/2025. “Theo Chỉ thị 35, quý II, các địa phương đã tổ chức đại hội điểm cấp huyện rồi, như vậy, nếu có thực hiện bỏ cấp huyện cũng phải sau đại hội mới có thể thực hiện được”, vị chuyên gia nhận định.

Thời điểm này, các địa phương trong cả nước vẫn đang khẩn trương xây dựng kế hoạch tổ chức đại hội cấp quận, huyện và thành phố trực thuộc tỉnh. Tương tự, việc tổ chức đại hội đảng bộ cấp tỉnh cũng đang được các địa phương chuẩn bị, bảo đảm đúng yêu cầu tại Chỉ thị số 35 và Kết luận 118 của Bộ Chính trị.

Tại Kết luận 118 điều chỉnh một số nội dung của Chỉ thị 35 để thực hiện chủ trương của Trung ương về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy được ban hành mới đây, Bộ Chính trị không quyết định điều chỉnh thời điểm tổ chức đại hội đảng bộ các cấp mà chỉ điều chỉnh về cơ cấu số lượng nhân sự tham gia cấp ủy. Theo đó, Bộ Chính trị yêu cầu, dừng bổ sung cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ cấp ủy cấp tỉnh, cấp huyện nhiệm kỳ 2020-2025 trước 3 tháng tính đến thời điểm bắt đầu tổ chức đại hội đảng bộ ở mỗi cấp (cấp tỉnh trước ngày 1/7/2025, cấp huyện trước ngày 1/4/2025).

> > Trong năm nay, tỉnh có nhiều thành phố nhất Việt Nam sẽ 'nâng hạng' 1 thị xã lên thành phố