Một chỉ số rơi xuống mức thấp nhất 44 năm, siêu cường châu Á đối diện cuộc khủng hoảng ngày càng nghiêm trọng

Đất nước đông dân thứ hai thế giới đang đối diện vấn đề lớn liên quan đến việc ngày càng ít cặp đôi quyết định làm đám cưới và tỷ lệ sinh con ngày càng suy giảm.

Dữ liệu chính thức cho thấy số lượng các cuộc hôn nhân mới được ghi nhận tại Trung Quốc đang trên đà giảm xuống mức thấp nhất 44 năm kể từ khi bắt đầu thống kê, khi cuộc khủng hoảng nhân khẩu học của nước này ngày càng trầm trọng mặc dù Chính phủ đã có chiến dịch toàn diện nhằm thúc đẩy hôn nhân và khuyến khích sinh con.

Tỷ lệ hôn nhân và sinh con giảm mạnh đặt ra thách thức lớn cho Bắc Kinh, nơi ngày càng lo ngại về tác động tiêu cực của tình trạng lực lượng lao động suy giảm và dân số già hóa đối với nền kinh tế đang phát triển chậm lại của đất nước.

>> Trường mẫu giáo biến thành nhà dưỡng lão, 'nền kinh tế bạc' lên ngôi ở Trung Quốc

Theo dữ liệu do Bộ Nội vụ công bố hôm thứ Sáu (1/11), khoảng 4,74 triệu cặp đôi Trung Quốc đã đăng ký kết hôn trong 3 quý đầu năm 2024, giảm 16,6% so với con số 5,69 triệu được ghi nhận trong cùng kỳ năm ngoái.

Sự suy giảm này phù hợp với xu hướng giảm từ mức đỉnh điểm năm 2013 là hơn 13 triệu cuộc hôn nhân mới và phù hợp với dự đoán của các chuyên gia nhân khẩu học Trung Quốc rằng số cuộc hôn nhân vào năm 2024 sẽ giảm xuống dưới mức thấp kỷ lục của năm 2022 là 6,83 triệu.

Việc số lượng các cuộc hôn nhân phục hồi mạnh vào năm ngoái, sau khi các hạn chế nghiêm ngặt do đại dịch Covid-19 được dỡ bỏ, dường như là một hiện tượng bất thường chủ yếu do nhu cầu của người dân bị dồn nén.

Đáng chú ý, dân số Trung Quốc đã giảm trong hai năm liên tiếp. Năm ngoái tỷ lệ sinh rơi xuống mức thấp nhất kể từ khi thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa vào năm 1949. Năm 2022, nước này đã bị Ấn Độ vượt mặt và đánh mất vị trí quốc gia đông dân nhất thế giới.

Về phần mình, các quan chức Trung Quốc đã nhìn thấy mối liên hệ trực tiếp giữa tình trạng ít kết hôn và tỷ lệ sinh giảm ở nước này, nơi các chuẩn mực xã hội và quy định của Chính phủ khiến các cặp đôi chưa kết hôn khó có con.

Để đảo ngược tình trạng suy giảm này, các quan chức tại đất nước Đông Á đã triển khai một loạt các biện pháp, từ các ưu đãi tài chính (thậm chí là thưởng tiền) đến các chiến dịch tuyên truyền, nhằm thúc đẩy những người trẻ kết hôn và sinh con.

>> Trung Quốc cho người lao động nghỉ có lương để chăm sóc cha mẹ già yếu

Các quan chức Trung Quốc thậm chí đã tổ chức các sự kiện hẹn hò giấu mặt, đám cưới tập thể và cố gắng hạn chế truyền thống trả “tiền sính lễ” lớn từ chú rể cho gia đình cô dâu tương lai, khiến hôn nhân trở nên ngoài tầm với của nhiều người đàn ông nghèo ở các vùng nông thôn.

Từ năm 2022, Hiệp hội Kế hoạch hóa gia đình Trung Quốc đã triển khai các chương trình thí điểm nhằm tạo ra “văn hóa hôn nhân và sinh con thời đại mới”, kêu gọi hàng chục thành phố tham gia để thúc đẩy “giá trị xã hội của việc sinh con” cũng như khuyến khích những người trẻ kết hôn và sinh con ở “độ tuổi phù hợp”.

Nhưng cho đến nay, các chính sách này vẫn chưa thuyết phục được những người trẻ tuổi Trung Quốc đang phải vật lộn với tình trạng thất nghiệp cao, chi phí sinh hoạt tăng cao và thiếu hỗ trợ phúc lợi xã hội mạnh mẽ hơn trong bối cảnh kinh tế suy thoái.

Nhiều người đang hoãn việc kết hôn hay sinh con và ngày càng nhiều người trẻ thậm chí còn chọn cách tránh làm những điều đó hoàn toàn.

Theo các quan chức và nhà xã hội học Trung Quốc, sự suy giảm cả về kết hôn và sinh nở một phần là do nhiều thập kỷ áp dụng chính sách nhằm hạn chế sự gia tăng dân số của Trung Quốc, dẫn đến số lượng người trẻ trong độ tuổi kết hôn ngày càng ít.

Năm 2015, Trung Quốc tuyên bố chấm dứt chính sách một con kéo dài hàng thập kỷ, cho phép các cặp vợ chồng được sinh hai con, sau đó tăng lên ba con vào năm 2021 - nhưng cả tỷ lệ kết hôn và sinh đẻ đều tiếp tục giảm.

Xu hướng giảm chậm chạp này cũng là kết quả của sự thay đổi thái độ đối với hôn nhân, đặc biệt là ở những phụ nữ trẻ đang ngày càng có trình độ học vấn cao hơn và độc lập về tài chính.

Đối mặt với sự phân biệt đối xử tràn lan tại nơi làm việc và thói quen gia trưởng - chẳng hạn như kỳ vọng rằng phụ nữ phải chịu trách nhiệm chăm sóc con cái và làm việc nhà - một số phụ nữ ngày càng mất niềm tin vào hôn nhân.

Kể từ năm 2021, Trung Quốc đã bắt buộc phải có thời hạn “hạ nhiệt” 30 ngày đối với những người nộp đơn xin ly hôn, bất chấp những lời chỉ trích rằng điều này có thể khiến phụ nữ khó thoát khỏi những cuộc hôn nhân tan vỡ hoặc thậm chí là bạo hành. Trong 9 tháng đầu năm nay, khoảng 1,96 triệu cặp đôi đã đăng ký ly hôn, giảm nhẹ 6.000 cặp so với cùng kỳ năm ngoái, theo dữ liệu từ Bộ Nội vụ nước này.

Trung Quốc không phải là quốc gia duy nhất đang vật lộn với tỷ lệ kết hôn và sinh đẻ giảm. Trong những năm gần đây, Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đã đưa ra các biện pháp khuyến khích sinh con – chẳng hạn như các ưu đãi tài chính, phiếu tiền mặt, trợ cấp nhà ở và hỗ trợ chăm sóc trẻ em nhiều hơn – nhưng thành công vẫn còn hạn chế.

Tỷ lệ kết hôn và sinh đẻ thấp ở Trung Quốc, cùng với sự suy giảm dân số nói chung, đã nổi lên như những thách thức nghiêm trọng ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế chậm chạp, tạo ra một trong những tình thế tiến thoái lưỡng nan lớn nhất có thể cản trở sự phát triển lâu dài và sự ổn định của thị trường lao động.

Theo CNN/Yahoo! News/SCMP

>> Đề xuất giảm thuế thu nhập cá nhân với người nuôi con nhỏ để tăng mức sinh