Thị trường trái phiếu Mỹ đang phát ra một tín hiệu cảnh báo cho nền kinh tế nước này. Đó là "đường cong lợi suất đảo ngược" và đây được coi là một chỉ báo đáng tin cậy báo trước những cuộc suy thoái. Một phần của đường cong lợi suất đã đảo ngược vào ngày 28/3.
Tuy nhiên, một cuộc suy thoái không hẳn là sẽ xảy ra. Một số nhà kinh tế cho rằng đây là một tín hiệu báo động không đúng.
Đường cong lợi suất đảo ngược là gì?
Khi thị trường trái phiếu ở trạng thái "lành mạnh", lợi suất của các trái phiếu có thời gian đáo hạn dài ở mức cao hơn. Ví dụ, trái phiếu Kho bạc Mỹ kỳ hạn 10 năm có lợi suất cao hơn trái phiếu Kho bạc kỳ hạn 1 năm.
Nói một cách khác, lợi suất trái phiếu ngắn hạn thấp hơn trái phiếu dài hạn. Các nhà đầu tư lúc này đang mong đợi khoản lợi nhuận hấp dẫn hơn khi cho vay tiền trong khoảng thời gian dài hơn, theo đó "đường cong lợi suất" đi theo hướng dốc lên.
Khi đường cong đảo ngược, trái phiếu ngắn hạn có lợi suất cao hơn trái phiếu dài hạn. Đây là một dấu hiệu cho thấy thị trường đang ở trạng thái bất ổn. Theo Stephanie Roth - nhà kinh tế thị trường cấp cao bộ phận quản lý tài sản toàn cầu tại JPMorgan, thông thường, đường cong lợi suất sẽ di chuyển ngược lại.
Tại sao đây lại là một dấu hiệu cảnh báo?
Đường cong lợi suất đảo ngược không gây ra một cuộc suy thoái. Thay vào đó, xu hướng này cho thấy nhà đầu tư trái phiếu đang lo ngại về triển vọng của nền kinh tế, Roth cho hay.
Nhà đầu tư thường chú ý nhiều nhất để chênh lệch giữa trái phiếu Kho bạc Mỹ 2 năm và 10 năm. Song, đường cong này chưa "nhấp nháy" dấu hiệu cảnh báo. Tuy nhiên, lợi suất trái phiếu 5 năm và 30 năm đã đảo ngược vào ngày 28/3, lần đầu tiên kể từ năm 2006 - trước cuộc Đại Suy thoái.
Roth cho biết: "Điều này không có nghĩa là một cuộc suy thoái sắp xảy ra. Nó chỉ phản ánh mối lo ngại về nền kinh tế trong tương lai". Theo bà, đường cong lợi suất trái phiếu kho bạc 2 năm và 20 năm đã đảo ngược trước 7 cuộc suy thoái gần nhất kể từ năm 1970.
Tuy nhiên, số liệu cho thấy một cuộc suy thoái sẽ khó có thể xảy ra. Trung bình, phải mất 17 tháng sau khi thị trường trái phiếu đảo ngược thì suy thoái mới bắt đầu. Phân tích của Roth coi cuộc suy thoái kép trong những năm 1980 là một cuộc suy thoái.
Bà cũng cho biết, năm 1998 đã chứng kiến "báo động sai". Ngay trước đại dịch, đường cong lợi suất cũng đảo ngược nhưng đây là "báo động sai" vì nhà đầu tư trái phiếu không thể dự đoán được cuộc khủng hoảng dịch bệnh đó.
Brian Luke - trưởng bộ phận trái phiếu khu vực châu Mỹ tại S&P Dow Jones Indices, cho hay: "Chỉ báo này không chính xác ở mọi thời điểm, nhưng tỷ lệ dự đoán đúng lại cao khi báo trước một cuộc suy thoái trong tương lai."
Lãi suất và trái phiếu
Fed có ảnh hưởng lớn đến lợi suất trái phiếu. Luke cho biết, chính sách của Fed có tác động trực tiếp lớn hơn đến lợi suất trái phiếu ngắn hạn so với dài hạn. Lợi suất trái phiếu dài hạn không phải lúc nào cũng di chuyển song song với lãi suất chuẩn. Thay vào đó, kỳ vọng của nhà đầu tư về chính sách của Fed có ảnh hưởng nhiều hơn đến trái phiếu dài hạn.
Mới đây, NHTW Mỹ đã nâng lãi suất để kiểm soát lạm phát - vốn đang ở mức cao nhất trong 40 năm. Fed dự kiến sẽ tiếp tục thắt chặt chính sách trong năm nay. Điều này đã giúp đẩy lợi suất trái phiếu ngắn hạn tăng cao hơn, trái phiếu dài hạn cũng ghi nhận mức tăng nhưng không quá lớn. Lợi suất trái phiếu 10 năm cao hơn khoảng 0,13% so với trái phiếu 2 năm vào ngày 28/3. Mức chênh lệch này lớn hơn nhiều vào đầu năm 2022 là 0,8%.
Nhà đầu tư dường như đang lo ngại về tình trạng "hard landing" (nền kinh tế suy giảm đột ngột sau thời gian tăng trưởng mạnh mẽ), theo các chuyên gia thị trường. Điều này sẽ xảy ra nếu Fed nâng lãi suất với tốc độ quá nhanh để kiềm chế lạm phát và vô tình gây ra suy thoái.
Trong thời kỳ suy thoái, Fed hạ lãi suất để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khi chi phí đi vay giảm. Do đó, đường cong lợi suất đảo ngược cho thấy nhà đầu tư "nhìn thấy" một cuộc suy thoái trong tương lai và dự đoán Fed sẽ hạ lãi suất trong dài hạn.
Preston Caldwell - trưởng bộ phận kinh tế Mỹ tại Morningstar, cho biết: "Thị trường trái phiếu đang cố gắng tìm hiểu về hướng đi của lãi suất trong tương lai."
Trái phiếu kho bạc được coi là một tài sản an toàn vì Mỹ không có khả năng vỡ nợ. Theo Luke, việc nhà đầu tư tìm đến loại "hầm trú ẩn" là trái phiếu dài hạn cũng làm giảm lợi suất.
Liệu một cuộc suy thoái có xảy ra?
Suy thoái vẫn có khả năng xảy ra. Có thể Fed sẽ điều chỉnh chính sách một cách thích hợp để hạ nhiệt lạm phát và không gây ra suy thoái kinh tế. Song, mâu thuẫn Nga - Ukraine đã khiến bối cảnh trở nên phức tạp hơn, đẩy giá các loại hàng hoá như dầu mỏ và thực phẩm tăng vọt.
Caldwell nói: "Không có điều kỳ diệu nào diễn ra khi đường cong lợi suất đảo ngược". Ông nói thêm rằng, điều này cũng không có nghĩa là nền kinh tế đang chuẩn bị lao dốc vì đây không phải "việc tắt/bật công tắc đèn".
Song, nhiều nhà kinh tế đã điều chỉnh dự báo kinh tế Mỹ. JPMogarn dự báo khả năng xảy ra suy thoái là khoảng 30-35%, cao hơn mức trung bình trong lịch sử khoảng 15%, theo Roth.
Tham khảo Bloomberg; CNBC
