Danh mục dự án điện tái tạo - cơ sở để các dự án tiếp tục triển khai - chưa được đưa vào kế hoạch Quy hoạch điện VIII do địa phương đề xuất vượt, thiếu thông tin khắc phục vi phạm.
Thông tin này được Bộ Công Thương nêu khi gửi Chính phủ ngày 12/12, báo cáo thêm về các đề xuất tại dự thảo kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII.
Trình Chính phủ cuối tháng 11, dự thảo kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII được Bộ Công Thương đưa ra mà chưa có danh mục dự án điện tái tạo, gồm điện mặt trời tập trung.
Nêu lý do tại báo cáo gửi Chính phủ ngày 12/12, Bộ Công Thương cho biết, 61 địa phương đề xuất danh mục các dự án năng lượng tái tạo đến 2030 nhưng hầu hết vượt xa công suất quy định tại Quy hoạch điện VIII được Chính phủ duyệt.
Theo đó, 61 địa phương đề xuất 779 dự án thủy điện nhỏ, tổng công suất 8.331 MW; 651 dự án điện gió trên bờ (74.609 MW). Điện tác và sinh khối lần lượt là 73 và 74 dự án, tương ứng công suất 1.484 MW và 2.711 MW.
Tuy nhiên, danh mục đề xuất này chưa đáp ứng yêu cầu, khi có 15 địa phương không nêu danh mục dự án năng lượng tái tạo. 46 tỉnh có danh mục, nhưng chỉ hơn 2% dự án trong số này phù hợp quy mô công suất nguồn phân bổ tại địa phương.
Quy hoạch điện VIII xác định phát triển tới 2030 công suất điện gió trên bờ khoảng 21.880 MW; điện mặt trời mái nhà (tự sản, tự tiêu) tăng thêm 2.600 MW; điện sinh khối, rác là 2.270 MW và thủy điện 29.346 MW.
Trong khi hiện hầu hết các tỉnh muốn công suất phát triển lớn hơn nhiều lần quy mô nêu tại Quy hoạch điện VIII. Chẳng hạn, thủy điện nhỏ được đề nghị làm gấp 2 lần quy hoạch; điện rác gấp 1,3 lần, sinh khối là 3,7 lần.
Một số địa phương như Bắc Ninh, Quảng Ninh, Quảng Trị, Kon Tum nói cần pháp lý hóa công suất tính toán cho địa phương để họ rà soát, đánh giá, lập danh mục.
Với bối cảnh này, Bộ Công Thương nói chưa có cơ sở xây dựng được danh mục dự án nguồn điện tái tạo.
Một dự án điện mặt trời tại Tây Ninh đã vận hành thương mại từ 2019. Ảnh: Quỳnh Trần
Riêng với nguồn điện mặt trời tập trung, bản kế hoạch này cũng chưa xét tiến độ dự án cụ thể. Bộ Công Thương dẫn thông báo kết luận của Văn phòng Chính phủ hồi tháng 5 cho biết, các dự án đã có quy hoạch, được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ được xem xét tiến độ khi lập kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII, nhưng "không hợp thức hóa sai phạm" và giá mua điện phải "hài hòa lợi ích, chia sẻ rủi ro".
Bên cạnh đó, hiện Thủ tướng chưa có ý kiến chỉ đạo liên quan tới kiến nghị của Thanh tra Chính phủ về chấp hành chính sách, pháp luật quản lý, thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng các công trình điện.
Việc rà soát, đề xuất danh mục dự án cụ thể (gồm dự án chuyển tiếp) được Thủ tướng giao các địa phương, trên cơ sở đảm bảo nguyên tắc không hợp thức hóa sai phạm. Trường hợp dự án điện mặt trời mái nhà sau rà soát có sai phạm, cần cá thể hóa trách nhiệm và chỉ triển khai sau khi đã khắc phục vi phạm.
"Các văn bản trả lời về điện mặt trời tập trung không có cam kết chắc chắn về tình trạng sai phạm, thiếu thông tin về hiệu quả đầu tư dự án, giá mua điện, nên không có cơ sở cập nhật vào kế hoạch này", Bộ Công Thương nêu quan điểm.
Để xử lý, bộ kiến nghị Thủ tướng phê duyệt kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII nhưng chưa gồm danh mục các dự án điện mặt trời tập trung đã có chủ đầu tư. Cùng đó, Thủ tướng giao UBND các tỉnh có dự án cùng các cơ quan thẩm quyền rà soát, báo cáo Bộ Công Thương trong vòng 3 tháng, từ thời điểm kế hoạch được duyệt.
Cũng tại tờ trình cuối tháng 11, Bộ Công Thương đề xuất ban hành kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII thành 2 giai đoạn.
Giai đoạn 1, gồm danh mục các dự án nguồn điện, lưới điện quan trọng, ưu tiên (chiếm 75% tổng công suất nguồn tăng thêm, hầu như toàn bộ lưới truyền tải), và quy mô phát triển nguồn năng lượng tái tạo, thủy điện nhỏ đến cấp tỉnh.
Giai đoạn 2, danh mục chi tiết dự án nguồn năng lượng tái tạo, thủy điện nhỏ và lưới điện đấu nối đồng bộ do các địa phương đề xuất trong thời hạn 3 tháng từ ngày phê duyệt giai đoạn 1. Bộ Công Thương sẽ báo cáo, trình Thủ tướng phê duyệt danh mục này.
Cơ quan quản lý năng lượng này giải thích, Luật Quy hoạch không hạn chế số lần quyết định phê duyệt của một kế hoạch thực hiện quy hoạch. Trường hợp kế hoạch làm Quy hoạch điện VIII duyệt theo 2 giai đoạn, giai đoạn 2 dự kiến ban hành sau giai đoạn 1 khoảng 3-4 tháng.
Việc này có ưu điểm, các dự án lưới điện có cơ sở pháp lý thực hiện ngay. Các địa phương cũng có cơ sở pháp lý xây dựng danh mục dự án năng lượng tái tạo, thủy điện nhỏ phù hợp quy mô công suất được duyệt.
Trong khi nếu kế hoạch này được cấp có thẩm quyền duyệt một lần, theo Bộ Công Thương, vẫn phải chờ các địa phương đề xuất danh mục dự án năng lượng tái tạo, thời gian khoảng 3 tháng.
Liên quan tới chọn địa điểm phát triển dự án LNG công suất 1.500 MW, Bộ Công Thương đề nghị chọn Quỳnh Lập (Nghệ An) sau khi xem xét các tiêu chí về nguồn, đấu nối, khả năng cung cấp LNG đến nhà máy.
"Quỳnh Lập có điều kiện thuận lợi hơn do tận dụng được mặt bằng sẵn có, đã được quy hoạch phát triển nhà máy nhiệt điện than trước đây", Bộ Công Thương nêu quan điểm.
Quy hoạch điện VIII được Chính phủ phê duyệt vào tháng 5/2023. Hơn 7 tháng, bản kế hoạch thực hiện quy hoạch điện này vẫn chưa được ban hành. Ba lần Bộ Công Thương trình Chính phủ dự thảo kế hoạch nhưng vẫn chưa được phê duyệt, cần hoàn thiện thêm.
