Hủy niêm yết – cơ chế thanh lọc cổ phiếu yếu kém

Quy định hủy niêm yết bắt buộc đối với cổ phiếu không đạt yêu cầu của sàn niêm yết là cơ chế tạo ra những hàng hóa chất lượng hơn trên thị trường chứng khoán, qua đó hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư.

•  Cổ phiếu ROS bị hủy niêm yết bắt buộc
•  Cổ phiếu ROS bị hủy niêm yết bắt buộc

Nhiều cổ phiếu “rơi rụng” khỏi hai sàn

Từ đầu năm 2022 đến nay, chỉ có sáu doanh nghiệp chào sàn HOSE và năm doanh nghiệp chào sàn HNX. Trong khi đó, số doanh nghiệp niêm yết trên hai sàn này lại đang thưa dần sau mùa công bố báo cáo tài chính năm 2021.

Cụ thể, trên sàn HOSE, cổ phiếu PXI đã bị hủy niêm yết bắt buộc từ ngày 9-5-2022 do kinh doanh thua lỗ trong ba năm liên tục (năm 2019 lỗ 10,4 tỉ đồng, năm 2020 lỗ 50 tỉ đồng, năm 2021 lỗ 30,3 tỉ đồng). Tương tự, cổ phiếu RIC cũng bị hủy niêm yết từ ngày 16-5-2022 do lợi nhuận ba năm liên tục (2019, 2020 và 2021) là con số âm.

Cùng ngày 16-5-2022, cổ phiếu FTM bị hủy niêm yết do kinh doanh thua lỗ trong giai đoạn 2019 – 2021 và tổ chức kiểm toán có ý kiến kiểm toán ngoại trừ đối với báo cáo tài chính năm trong cả ba năm đó. Ngày 24-6-2022, cổ phiếu PXS rời sàn với lý do tổ chức kiểm toán có ý kiến kiểm toán ngoại trừ đối với báo cáo tài chính năm 2019, 2020, 2021.

Trong định hướng phát triển thị trường, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước luôn coi việc cơ cấu lại cơ sở hàng hóa, thanh lọc cổ phiếu kém chất lượng và tạo thêm cổ phiếu tốt là một trong những nhiệm vụ quan trọng.

Ngoài ra, một số doanh nghiệp cũng đang nằm trong danh sách có nguy cơ bị hủy niêm yết bắt buộc trong thời gian tới như Công ty cổ phần Victory Capital (mã chứng khoán PTL).

Theo HOSE, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối tính đến ngày 31-12-2021 của Victory Capital là âm 442,1 tỉ đồng. Theo đó, cổ phiếu PTL đã bị chuyển từ diện kiểm soát sang diện cảnh báo kể từ ngày 12-7-2022.

Trường hợp mới nhất là mã cổ phiếu ROS của Công ty cổ phần Xây dựng FLC Faros. Sở Giao dịch chứng khoán TPHCM quyết định hủy niêm yết gần 568 triệu cổ phiếu này vào ngày 5-9 tới đây. Nguyên nhân là FLC Faros đã vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ công bố thông tin và các trường hợp khác, xét thấy cần thiết phải hủy niêm yết nhằm bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.

Trước đó, trong ngày 24-8, HOSE đã thông báo khả năng hủy niêm yết cổ phiếu ROS sau khi căn cứ mức độ và tính chất của các vi phạm công bố thông tin và quản trị công ty. Từ cuối tháng 5 đến nay, cổ phiếu ROS bị đưa vào diện hạn chế giao dịch do chậm nộp báo cáo tài chính năm 2021 đã được kiểm toán, báo cáo tài chính bán niên đã soát xét quá 30 ngày so với thời hạn quy định.

Còn trên sàn HNX, từ ngày 30-6-2022 đến 29-7-2022, các mã cổ phiếu buộc phải rời sàn là ACM, C92, VXB, APP, VIE, SD2, HPM, PDC, TST. Trước đó, cổ phiếu VIS bị hủy niêm yết từ ngày 22-4-2022 do không đáp ứng điều kiện có tối thiểu 10% vốn do ít nhất 100 nhà đầu tư không phải cổ đông lớn nắm giữ theo quy định của Luật Chứng khoán.

Cơ chế thanh lọc cổ phiếu yếu kém

Cổ phiếu bị hủy niêm yết bắt buộc là chuyện bất đắc dĩ đối với các doanh nghiệp bởi lẽ trong tương lai, nếu muốn quay lại sàn chứng khoán khi đủ điều kiện, doanh nghiệp sẽ phải đầu tư nhiều hơn cả về kinh phí, công sức lẫn hình ảnh để lấy lại niềm tin đối với nhà đầu tư.

Sau khi bị hủy niêm yết bắt buộc trên HOSE, HNX, doanh nghiệp sẽ được tự động giao dịch trên sàn UpCom để duy trì thanh khoản cho cổ phiếu. Tuy nhiên, trong trường hợp doanh nghiệp chưa thể khắc phục nguyên nhân dẫn đến hủy niêm yết, cổ phiếu chỉ được giao dịch vào phiên thứ Sáu hàng tuần. Đáng chú ý, doanh nghiệp chỉ được đăng ký niêm yết lại sau khi giao dịch tối thiểu hai năm trên UpCom.

Điểm chung ở những cổ phiếu bị hủy niêm yết là giá giảm rất mạnh hoặc mất thanh khoản. Chẳng hạn, giá cổ phiếu RIC giảm hơn 30% từ ngày nhận thông tin hủy niêm yết (14-4-2022) đến ngày giao dịch cuối cùng tại HOSE (phiên 13-5-2022). Tương tự, giá cổ phiếu PXI giảm 37,6%, PXS giảm 23,1%, VIS giảm 36%… sau khi rời sàn niêm yết.

Có thể thấy quy định hủy niêm yết bắt buộc đối với cổ phiếu không đạt yêu cầu của sàn niêm yết là cơ chế tạo ra những hàng hóa chất lượng hơn trên thị trường chứng khoán, qua đó hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư. Trong đa số trường hợp, nhà đầu tư đều được khuyến nghị không nên mua cổ phiếu của những doanh nghiệp sắp bị hủy niêm yết.

Dấu hiệu nhận biết rủi ro là phân tích báo cáo tài chính để phát hiện tình hình sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp đang xấu đi, tiếp đó giá cổ phiếu sẽ phản ứng tiêu cực trước khi chính thức bị hủy niêm yết. Còn nếu vẫn muốn nắm giữ cổ phiếu bị hủy niêm yết, nhà đầu tư cần xác định rõ mình đầu tư dựa vào lợi thế cạnh tranh nào của doanh nghiệp và kiên định tin tưởng vào chiến lược kinh doanh, chờ ngày “hồi sinh” của doanh nghiệp đó.

Thế nhưng, không phải mọi doanh nghiệp bị hủy niêm yết bắt buộc hoặc bị đe dọa hủy niêm yết bắt buộc đều có kết cục kém khả quan. Đơn cử, trong quí 1-2022, cổ phiếu HAG của Công ty cổ phần Hoàng Anh Gia Lai có nguy cơ phải rời sàn HOSE do kết quả hồi tố báo cáo tài chính cho thấy, doanh nghiệp này thua lỗ trong ba năm liên tiếp (2018, 2019 và 2020).

Tuy nhiên, sau một số giải trình, cổ phiếu HAG đã thoát khỏi nguy cơ này. Gần hai tháng qua, giá cổ phiếu HAG đã tăng tốt trở lại nhờ sự cải thiện của yếu tố nội tại doanh nghiệp và hưởng lợi từ giá heo tăng (mảng chính của HAG là chăn nuôi heo).

Niêm yết trên sàn chứng khoán là mục tiêu của nhiều doanh nghiệp khi muốn có thêm một kênh huy động vốn, tăng tính kết nối với cổ đông, tạo thanh khoản cho cổ phiếu và gia tăng giá trị doanh nghiệp. Tuy nhiên, nếu không đáp ứng được tiêu chí chất lượng hoạt động và các ràng buộc về điều kiện niêm yết thì việc doanh nghiệp phải rời sàn là tất yếu.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp buộc phải rời sàn cũng phản ánh cơ chế sàng lọc hàng hóa của thị trường chứng khoán. Về tổng thể, trong định hướng phát triển thị trường, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước luôn coi việc cơ cấu lại cơ sở hàng hóa, thanh lọc cổ phiếu kém chất lượng và tạo thêm cổ phiếu tốt là một trong những nhiệm vụ quan trọng.