Hé lộ thế giới ngầm tổ chức tour trái phép tới Mecca sau khi 1.300 người bỏ mạng

Hơn 1.300 người đã thiệt mạng và hầu hết họ không có giấy phép tham gia hành hương. Điều đó khiến họ nhận được rất ít sự bảo vệ khỏi cái nắng nóng thiêu đốt nơi “thánh địa” Hồi giáo.

Hơn 1.300 người đã thiệt mạng trong cuộc hành hương Hajj (cuộc hành hương lớn về thánh địa Mecca, Saudi Arabia) trong tháng này, và phần lớn những người này không có giấy phép hành hương – theo chính phủ Saudi Arabia. Nhiều người phải đi bộ hàng kilomet dưới cái nóng như thiêu đốt sau khi trả hàng ngàn USD cho các công ty lữ hành bất hợp pháp.

Trong khi những người hành hương có giấy phép được di chuyển quanh thánh địa Mecca bằng xe buýt có máy lạnh và nghỉ ngơi trong lều có máy điều hòa, thì những người không đăng ký thường phải phơi mình trong nắng nóng. Trong những ngày gần đây, khi nhiệt độ thường vượt quá 50 độ C, nhiều người hành hương kể lại họ chứng kiến không ít tín đồ đã ngất xỉu và các thi thể nằm trên đường.

Hôm 23/6, trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình nhà nước, Bộ trưởng Y tế Saudi Arabia, Fahd al-Jalajel, nói rằng 83% trong số 1.301 trường hợp tử vong được báo cáo có liên quan đến những người hành hương không có giấy phép.

Ông Jalajel nói: “Sự gia tăng nhiệt độ trong mùa Hajj là một thách thức lớn trong năm nay. Thật không may, và thật đau đớn cho tất cả chúng tôi - những người không có giấy phép Hajj đã phải đi bộ rất xa dưới cái nắng Mặt trời.”

Nhận xét của ông al-Jalajel được đưa ra sau nhiều ngày chính phủ Saudi Arabia im lặng về những trường hợp tử vong trong lễ hành hương Hajj, một nghi lễ gian khổ và mang tính tâm linh sâu sắc mà người Hồi giáo được khuyến khích thực hiện ít nhất một lần trong đời.

Với gần hai triệu người tham gia mỗi năm, việc người hành hương chết vì nắng nóng, bệnh tật hoặc bệnh mãn tính không phải là điều bất thường. Không rõ số người chết năm nay có cao hơn bình thường hay không, bởi Saudi Arabia không thường xuyên báo cáo những số liệu thống kê đó. Vào năm 1985, một nghiên cứu ở thời điểm đó cho thấy hơn 1.700 người đã chết xung quanh các thánh địa, hầu hết là do sốc nhiệt.

Nhưng vì năm nay rất nhiều người thiệt mạng không có giấy phép hành hương, vụ việc đã vạch trần một thế giới ngầm gồm những người điều hành tour du lịch bất hợp pháp và những kẻ buôn lậu kiếm lợi từ những tín đồ Hồi giáo khao khát đặt chân đến thánh địa.

Những cái chết cũng cho thấy sự thất bại trong thủ tục nhập cư và an ninh của Saudi Arabia nhằm ngăn chặn những người hành hương chưa đăng ký đến các địa điểm linh thiêng, bao gồm cả hàng rào an ninh xung quanh Mecca được thiết lập từ nhiều tuần trước lễ hành hương Hajj.

Ước tính có khoảng 400.000 người không có giấy tờ hợp lệ đã tìm cách thực hiện cuộc hành hương trong năm nay, một quan chức cấp cao xin giấu tên của Saudi nói với AFP.

Các quan chức Saudi Arabia đã không trả lời yêu cầu bình luận của tờ New York Times.

Tuy nhiên, trong các cuộc phỏng vấn với New York Times, những người điều hành tour du lịch hajj, người hành hương và thân nhân của người chết đã mô tả những lỗ hổng dễ bị khai thác cho phép mọi người đến vương quốc này bằng thị thực du lịch từ trước lễ hajj. Các tín đồ cho biết, chỉ khi đến nơi, họ mới vỡ lẽ ra rằng một mạng lưới những kẻ môi giới và cung cấp dịch vụ bất hợp pháp đã lấy tiền của họ và có khi bỏ rơi họ.

Số lượng người hành hương không đăng ký dường như đã tăng lên trong năm nay do sự suy thoái kinh tế gia tăng ở các nước như Ai Cập và Jordan. Một gói hajj chính thức có thể có giá hơn 5.000 USD hoặc 10.000 USD, tùy thuộc vào quốc gia xuất xứ của người hành hương – một số tiền vượt xa khả năng chi trả của nhiều người.

Marwa, một phụ nữ Ai Cập 32 tuổi, có cha mẹ thực hiện lễ hajj mà không có giấy phép chính thức trong năm nay, nói rằng họ đã trả khoảng 2.000 USD cho chuyến hành trình - được hỗ trợ bởi một đại lý ở Ai Cập và một nhà môi giới ở Saudi Arabia. Cô cho biết, họ phải đi sớm vì khi đồng tiền của Ai Cập mất giá, số tiền tiết kiệm cũng giảm đi mỗi năm.

Một số quốc gia ghi nhận số lượng lớn người hành hương thiệt mạng đã nhanh chóng hành động để giải quyết hậu quả.

Hôm 21/6, Tổng thống Tunisia, nơi có hơn 50 người hành hương thiệt mạng trên đường tới Mecca, đã sa thải Bộ trưởng Các vấn đề tôn giáo của nước này. Tại Jordan, nơi ghi nhận cái chết của ít nhất 99 người hành hương, công tố viên đã mở một cuộc điều tra về các tuyến đường hajj bất hợp pháp. Và tại Ai Cập, Thủ tướng Mostafa Madbouly ngày 22/6 đã ra lệnh thu hồi giấy phép của 16 công ty du lịch liên quan đến việc sắp xếp bất hợp pháp các cuộc hành hương Hajj. Những người quản lý của các công ty du lịch này cũng sẽ bị truy tố về tội gian lận.

Bà al-Tawab, 55 tuổi, không thể xin được giấy phép Hajj nhưng đã tìm được một công ty du lịch Ai Cập đưa bà đi với giá khoảng 3.000 USD.

Người anh trai của bà kể lại, al-Tawab không nhận ra rằng mình đã vi phạm các quy định khi đi du lịch đến Saudi Arabia vào tháng trước. Lúc đến nơi, bà bị đưa vào một nơi ở tạm bợ, cùng lời hứa hẹn sẽ có xe buýt máy lạnh đưa đón di chuyển quanh Mecca. Nhưng rốt cuộc, bà đã phải đi bộ nhiều dặm đường dưới nắng nóng. Bà đã chết trong chuyến hành hương, như khi anh trai bà liên hệ với công ty du lịch thì họ đảm bảo rằng bà vẫn ổn.

Ngay cả đối với những người trẻ tuổi và khỏe mạnh, Hajj vẫn là một sự kiện đầy thử thách về thể chất. Còn với những người đã già và ốm yếu, họ tin rằng Hajj có thể là nghi thức cuối cùng của họ và việc chết ở Mecca sẽ mang lại những phước lành lớn lao.

Makhdoom Ali, 36 tuổi, một kỹ sư máy tính người Pakistan đến Mecca cùng mẹ 65 tuổi, cho biết anh đã chứng kiến một số người hành hương gục xuống vì kiệt sức mà không có sự trợ giúp ngay.

Bất chấp niềm vui khi hoàn thành lễ hajj, Ali nói rằng anh cảm thấy lo lắng trước những khó khăn mà những người hành hương gặp phải và lo sợ cho sức khỏe của mẹ mình trong suốt cuộc hành trình. “Nhiều mạng sống có thể đã được cứu nếu chính phủ sắp xếp tốt hơn", Ali nói.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Y tế Saudi Arabia, ông al-Jalajel đã lưu ý rằng, 1/4 dịch vụ y tế phục vụ mùa lễ Hajj được cung cấp cho những người hành hương không có giấy tờ. Ông khẳng định: “Chúng tôi xem họ như những người hành hương, bất kể có giấy phép hay không, chủng tộc hay quốc tịch của họ là gì, họ vẫn nhận được đầy đủ các dịch vụ”.