Doanh nghiệp tư nhân nên được trao quyền lập sàn giao dịch tiền kỹ thuật số 'Made in Vietnam'?

Việt Nam cần khung pháp lý rõ ràng để doanh nghiệp tư nhân lập sàn giao dịch tiền kỹ thuật số, giúp minh bạch thị trường và bảo vệ nhà đầu tư.

Minh bạch hóa thị trường, giảm thiểu rủi ro

Theo số liệu của CoinMarketCap, thế giới hiện có khoảng 2,4 triệu loại tiền kỹ thuật số, gấp hơn 20.000 lần số lượng tiền pháp định đang lưu hành.

Tại Việt Nam, khoảng 20 triệu người đã và đang sở hữu tài sản số, cho thấy nhu cầu giao dịch là rất lớn. Tuy nhiên, do tiền kỹ thuật số chưa được công nhận là tài sản hay phương tiện thanh toán hợp pháp, phần lớn giao dịch diễn ra trên các nền tảng nước ngoài, gây thất thu thuế và tiềm ẩn nguy cơ lừa đảo.

Nhằm quản lý lĩnh vực này một cách hiệu quả, các chuyên gia tại tọa đàm “Xây dựng khung pháp lý cho tiền kỹ thuật số” nhấn mạnh sự cần thiết của việc hoàn thiện hành lang pháp lý.

Theo ThS Nguyễn Nhật Thanh (Trường Đại học Luật TP.HCM), việc trước tiên là xác định tiền kỹ thuật số có phải là một loại tài sản hay không. Nếu được công nhận, Nhà nước sẽ có cơ sở thu thuế và bảo vệ quyền sở hữu của người dân.

Bên cạnh đó, cần có sàn giao dịch trong nước để các giao dịch diễn ra minh bạch, có sự giám sát và bảo vệ nhà đầu tư. Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), cho biết Việt Nam đang đề xuất mô hình sàn giao dịch thí điểm với sự quản lý tập trung để kiểm soát rủi ro.

Theo Luật sư Lê Minh Phiếu (LMP Lawyers), thay vì Nhà nước đứng ra thành lập sàn, điều quan trọng hơn là tạo môi trường pháp lý thuận lợi để doanh nghiệp tư nhân triển khai sàn giao dịch “made in Vietnam”. Điều này sẽ giúp hình thành một hệ sinh thái giao dịch tiền kỹ thuật số trong nước, thay vì để dòng tiền chảy ra nước ngoài.

Một vấn đề quan trọng trong việc quản lý sàn giao dịch tiền kỹ thuật số là yêu cầu về trụ sở và nhân sự cấp cao. Hiện nay, hầu hết các sàn giao dịch có trụ sở ở nước ngoài, khiến việc kiểm soát hoạt động gặp nhiều khó khăn.

Luật sư Lê Minh Phiếu đề xuất quy định bắt buộc các sàn phải có văn phòng hoặc chi nhánh tại Việt Nam để đảm bảo quyền lợi cho nhà đầu tư trong nước. Đồng quan điểm, GS.TS Đỗ Văn Đại (Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP.HCM) cho rằng các sàn phải có bộ phận đại diện pháp lý rõ ràng, tương tự như các tổ chức tài chính.

Theo kinh nghiệm quốc tế, nhiều quốc gia đã đưa ra các quy định nghiêm ngặt về nhân sự quản lý sàn. Tại Thái Lan, các sàn giao dịch không chỉ phải đặt trụ sở mà còn cần có ít nhất một nhân sự cấp cao cư trú tại nước này. Quy định tương tự cũng được áp dụng tại châu Âu nhằm tăng tính minh bạch và trách nhiệm pháp lý.

Bảo vệ nhà đầu tư và kiểm soát rủi ro

Một trong những vấn đề được quan tâm nhất là bảo vệ nhà đầu tư khi tham gia giao dịch. GS.TS Đỗ Văn Đại đặt câu hỏi: Khi xảy ra tranh chấp, thất thoát tài sản hoặc các vấn đề pháp lý, ai sẽ chịu trách nhiệm? Theo ông Phan Đức Trung, sàn giao dịch chính là đơn vị chịu trách nhiệm, do đó cần có các quy định chặt chẽ để đảm bảo quyền lợi người dùng.

Thực tế, hiện nay nhiều sàn giao dịch hoạt động tại Việt Nam nhưng không phối hợp khi xảy ra tranh chấp, thậm chí yêu cầu người dùng giải quyết theo pháp lý của quốc gia khác. VBA đã từng gửi công văn cảnh báo về tình trạng này, nhấn mạnh sự cấp thiết của một khung pháp lý rõ ràng.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Gray Chen, CEO Bitget, cho biết nếu các sàn có cơ chế bảo vệ nhà đầu tư tốt, tranh chấp sẽ giảm đáng kể. Một giải pháp mà Bitget đã áp dụng là Quỹ Bảo vệ Bitget (Bitget Protection Fund), giúp bảo vệ tài sản người dùng trong trường hợp sự cố an ninh. Trong tháng 2/2025, quỹ này duy trì mức trung bình 623 triệu USD, góp phần đảm bảo tài chính cho nhà đầu tư trước biến động thị trường.

Thay vì Nhà nước trực tiếp lập sàn, các chuyên gia đề xuất tạo điều kiện pháp lý để doanh nghiệp tư nhân triển khai sàn giao dịch tiền kỹ thuật số trong nước. Điều này không chỉ giúp thị trường phát triển minh bạch hơn mà còn giúp Việt Nam tận dụng cơ hội từ lĩnh vực tài sản số, giảm dòng vốn chảy ra nước ngoài và tăng nguồn thu ngân sách thông qua thuế.

Tuy nhiên, để làm được điều này, cần có các quy định rõ ràng về mô hình hoạt động của sàn giao dịch, cơ chế giám sát, yêu cầu về nhân sự và trụ sở, cũng như các biện pháp bảo vệ nhà đầu tư. Nếu được triển khai bài bản, các doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một hệ sinh thái tiền kỹ thuật số “Made in Vietnam”, giúp Việt Nam có vị thế vững chắc trong lĩnh vực này thay vì phụ thuộc vào các nền tảng nước ngoài.

>> Tổng thống Trump mời giới tinh hoa tiền điện tử đến Nhà Trắng, giá bitcoin giảm mạnh