'Đề xuất hàng hóa rủi ro thấp có thể hậu kiểm sau thông quan'

Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ cho rằng hậu kiểm với hàng hóa rủi ro thấp giúp giảm nhiều chi phí cho doanh nghiệp như kho bãi và tăng cơ hội trên thị trường.

Ngày 26/3, hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách cho ý kiến dự án Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Theo dự thảo, hàng hóa nhóm 2 (có rủi ro - xăng, nhiên liệu diezen, nhiên liệu sinh học; đồ chơi trẻ em; thiết bị điện tử...) trước khi đưa ra thị trường phải có chứng nhận hợp quy, còn hàng hóa nhóm 1 (không rủi ro) thì doanh nghiệp tự đánh giá.

Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất nếu như hàng hóa có mức độ rủi ro thấp không cần phải kiểm tra trước thông quan mà có thể đưa về doanh nghiệp, sau đó hậu kiểm. "Việc này sẽ tháo gỡ rất nhiều chi phí kho bãi, vận chuyển và đảm bảo tính kịp thời, không bỏ qua cơ hội của doanh nghiệp trên thị trường", Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định nói. Ông cho biết dự án Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa hướng đến thể chế hóa chủ trương của Đảng theo tinh thần Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Theo đó, dự Luật bổ sung thêm một chính sách về chuyển đổi số toàn diện trong công tác quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm trên môi trường số đảm bảo công khai, đồng bộ. Chứng nhận và công bố hợp chuẩn, hợp quy thực hiện trên môi trường điện tử, phục vụ thương mại điện tử, hộ chiếu số cho sản phẩm và cổng thông tin, mã số, mã vạch.

Xuất nhập khẩu hàng hóa tại cảng Tân Vũ - Hải Phòng. Ảnh: Giang Huy

Đối với các sản phẩm, hàng hóa nhóm 2, Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất khi đưa ra quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, bộ ngành phải đánh giá tác động. Hoạt động này phải có sự tham gia của người dân, doanh nghiệp, các hiệp hội, đặc biệt là các doanh nghiệp chịu tác động. "Việc này nhằm đảm bảo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đó có phù hợp và tạo gánh nặng quá lớn đối với doanh nghiệp trong phát triển ngành hàng đó hay không", ông Định nói. Hiện nay, danh sách hàng hóa nhóm 2 do các bộ chuyên ngành quy định về số lượng mặt hàng mà các doanh nghiệp sẽ phải chịu sự quản lý chặt chẽ về chất lượng.

Theo ông Định, chính sách về quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa, đặc biệt là hàng hóa nhóm 2 là một chính sách cực kỳ quan trọng trong giai đoạn này. Nếu các bộ, ngành đưa ra số lượng hàng hóa nhóm 2 quá nhiều sẽ tạo ra gánh nặng cho người dân, doanh nghiệp. Nhưng danh sách quá sơ sài cũng không đảm bảo an toàn cho con người, môi trường, sức khỏe, tài sản.

Vấn đề là tìm được điểm cân bằng giữa sự thông thoáng cho doanh nghiệp nhưng phải đảm bảo được an toàn. Hàng hóa nhóm 2 thì phải có sự kiểm soát, giám sát trên môi trường số để đảm bảo tính công khai, minh bạch và đảm bảo sự giám sát của người dân và doanh nghiệp.

Trong lần sửa đổi này, dự luật cũng bổ sung quy định Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ có trách nhiệm kiểm tra, giám sát lại việc ban hành danh mục hàng hóa nhóm 2 của các bộ, ngành. Cùng với tiếng nói các hiệp hội, báo chí, VCCI, Bộ sẽ kịp thời có những kiến nghị điều chỉnh đối với hàng hóa nhóm 2 khi xảy ra bất cập.

Phó chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nói việc lập danh sách hàng hóa nhóm 2 là nội dung còn nhiều vướng mắc trong thực tế. Nếu định nghĩa không rõ ràng, sản phẩm nào cũng phải đưa vào, gây phát sinh thủ tục, phiền hà cho doanh nghiệp.

Chia sẻ câu chuyện khi còn làm Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ông Hoan cho biết doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn khi muốn thông qua máy móc, thiết bị nông nghiệp. "Các sản phẩm này yêu cầu phải hợp quy, phải quy chuẩn nhưng thật ra chúng ta không đủ trình độ để thẩm định tiêu chuẩn kỹ thuật của những thiết bị này", Phó chủ tịch Quốc hội nêu. Việc này dẫn đến tình trạng máy móc bị mắc lại tại cửa khẩu, gây thiệt hại cho doanh nghiệp.

Ông đặt câu hỏi tại sao doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm chuyện này? Trong khi các cơ quan chờ đợi xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn rất mất thời gian. Theo ông Hoan, Nhà nước có trách nhiệm quản lý để tránh lợi dụng, xung đột lợi ích. Tuy nhiên, các quy định được đưa ra ngay cả khi bộ máy không đủ nhân lực và trình độ để thực thi.

Đối với danh sách hàng hóa nhóm 2, Phó chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo cần xây dựng chính sách với tư duy mới, đánh giá tỷ lệ, xác suất rủi ro trong khoảng thời gian nhất định để lượng hóa. Ông cũng đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ tạo điều kiện cho doanh nghiệp nâng cao sức cạnh tranh thương hiệu bằng cách tự chứng minh chất lượng sản phẩm, hàng hóa của mình.