Mùa xuân năm ngoái, các container hàng hóa bắt đầu xuất hiện gần các trạm biến áp điện nối với Đập Grand Ethiopian Renaissance mới được xây dựng, đập lớn nhất châu Phi. Bên trong là hàng đống máy tính mạnh mẽ và ngốn nhiều năng lượng.
Đó là một dấu hiệu rõ ràng rằng các công ty khai thác Bitcoin của Trung Quốc, đã di chuyển từ nước này sang nước khác để tìm kiếm năng lượng giá rẻ và các quy định lành mạnh kể từ khi bị Bắc Kinh cấm hai năm trước, đã đến vùng Sừng Châu Phi.
Bị ảnh hưởng bởi những cơn gió ngược về chính trị và kinh tế, họ bị thu hút bởi một số quốc gia có giá điện thấp nhất thế giới – cũng như một chính phủ ngày càng thân thiện. Ethiopia, quốc gia cho phép khai thác Bitcoin bắt đầu từ năm 2022 mặc dù vẫn cấm giao dịch tiền điện tử, đã củng cố mối quan hệ với Trung Quốc trong thập kỷ qua và một số công ty Trung Quốc đã giúp xây dựng con đập trị giá 4,8 tỷ USD mà các thợ đào dự định lấy năng lượng từ đó.
Ethiopia đã nổi lên như một cơ hội hiếm có cho tất cả các công ty khai thác tiền điện tử ban đầu, khi biến đổi khí hậu và sự khan hiếm năng lượng gây ra phản ứng dữ dội đối với ngành công nghiệp trị giá 16 tỷ USD một năm (với mức giá hiện tại của Bitcoin) ở những nơi khác. Nhưng nó có sức hấp dẫn đặc biệt đối với các công ty Trung Quốc, vốn từng thống trị hoạt động khai thác Bitcoin nhưng đang phải vật lộn để cạnh tranh với các đối thủ địa phương ở Texas, trung tâm hiện tại.
Đây cũng là một canh bạc rủi ro đối với các công ty cũng như Ethiopia. Một loạt các quốc gia đang phát triển như Kazakhstan và Iran ban đầu chấp nhận khai thác Bitcoin nhưng việc sử dụng năng lượng của nó đe dọa gây ra sự bất mãn trong nước. Triều đại của Trung Quốc với tư cách là trung tâm khai thác Bitcoin đã đột ngột kết thúc vào năm 2021, khi chính phủ cấm hoạt động này. Hàng chục công ty buộc phải rời đi.
Jaran Mellerud, giám đốc điều hành của Hashlabs Mining cho biết:
“Thứ nhất, các quốc gia có thể cạn kiệt nguồn điện sẵn có, không còn chỗ cho các công ty khai thác mở rộng. Thứ hai, những người khai thác có thể đột nhiên bị chính phủ “xua đuổi” và buộc phải thu dọn đồ đạc và rời đi.”
Các quan chức Ethiopia đang cảnh giác với những tranh cãi đi kèm với hoạt động khai thác Bitcoin, theo các giám đốc điều hành giấu tên trong ngành cho biết. Ngay cả sau khi công suất thế hệ mới được đưa vào sử dụng, gần một nửa dân số sống không có điện, khiến việc khai thác tiền điện tử trở thành một chủ đề tế nhị. Đồng thời, nó đại diện cho một nguồn thu nhập ngoại hối tiềm năng sinh lợi.
Theo ước tính từ nhà cung cấp dịch vụ khai thác Luxor Technology, Ethiopia đã vươn lên trở thành một trong những quốc gia nhận máy khai thác Bitcoin hàng đầu thế giới ngay cả khi các hợp đồng lớn đầu tiên của Luxor về vận chuyển thiết bị diễn ra vào tháng 9.
Cơ quan độc quyền năng lượng nhà nước cho biết họ đã đạt được thỏa thuận cung cấp điện với 21 công ty khai thác Bitcoin. Tất cả trừ hai công ty trong số họ đều là người Trung Quốc.
Nuo Xu, nhà sáng lập Hiệp hội khai thác kỹ thuật số Trung Quốc, tổ chức triển lãm và tạo điều kiện giao dịch máy khai thác, cho biết:
“Ethiopia sẽ trở thành một trong những điểm đến phổ biến nhất đối với các thợ đào Trung Quốc”.
Anh ấy đang sắp xếp một chuyến đi tới Ethiopia cho một nhóm giám đốc điều hành khai thác Bitcoin Trung Quốc để tham quan các địa điểm tiềm năng.
Việc các công ty khai thác Bitcoin sẵn sàng vận chuyển thiết bị trị giá hàng chục triệu đô la đến một quốc gia mới nổi lên sau cuộc nội chiến ở phía bắc hai năm trước là một minh chứng cho môi trường kinh tế và chính trị đầy khó khăn mà họ tồn tại.
Các công ty đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì mạng Bitcoin bằng cách sử dụng các máy tính mạnh mẽ (hoặc “giàn khoan”, theo ngôn ngữ của ngành) để giải các câu đố toán học và xác thực các giao dịch được mã hóa trên blockchain. Đổi lại, họ nhận được phần thưởng bằng Bitcoin được phát hành từ mạng.
Đây là một hoạt động kinh doanh không ổn định, với doanh thu thay đổi theo sự tăng giảm của giá token. Miner Core Scientific Inc. phá sản vào tháng 12 năm 2022 khi thị trường tiền điện tử sụp đổ; 13 tháng sau, nó đã giành được sự chấp thuận của tòa án để thoát khỏi tình trạng phá sản theo Chương 11 sau khi giá Bitcoin tăng gần 150%.
Các giàn khoan sử dụng lượng điện năng khổng lồ nên việc tiếp cận nguồn điện giá rẻ là một lợi thế cạnh tranh quan trọng. Cambridge Centre for Alternative Finance ước tính việc khai thác Bitcoin tiêu thụ 121 terawatt giờ điện vào năm 2023 – tương tự như mức sử dụng của Argentina. Theo Mellerud, điện có thể chiếm tới 80% chi phí vận hành của các thợ đào.
Điều này giải thích tại sao năng lượng giá rẻ phần lớn quyết định nơi các công ty khai thác đặt phần lớn thiết bị của họ trong vài năm qua: Đầu tiên là ở Trung Quốc, sau đó là ở những nơi như Iran, Kazakhstan, Nga và miền bắc Thụy Điển, và gần đây nhất là Texas. Điểm chung của những nơi đó là năng lượng tương đối rẻ.
Sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng dồi dào cũng là một lỗ hổng lớn vì nó có thể khiến các thợ đào phải cạnh tranh điện với các nhà máy và hộ gia đình, khiến họ phải đối mặt với phản ứng dữ dội về chính trị.
Alen Makhmetov, đồng sáng lập Hashlabs, cho biết khi Kazakzstan áp đặt các biện pháp hạn chế và thuế mới đối với các công ty khai thác, “về cơ bản nó đã giết chết ngành công nghiệp này”. Hai năm sau cuộc đàn áp, cơ sở sản xuất 10 megawatt của ông vẫn không thể hoạt động.
Và trong thời đại mà nhiệt độ tăng cao tàn phá khắp thế giới, việc khai thác Bitcoin ngày càng được coi là tác nhân góp phần vào sự nóng lên toàn cầu và không phục vụ bất kỳ mục đích sản xuất nào – mặc dù các thợ đào tuyên bố rằng họ đang ngày càng tận dụng năng lượng sạch. Một nghiên cứu của United Nations University công bố vào tháng 10 ước tính rằng 2/3 lượng điện sử dụng để khai thác Bitcoin vào năm 2020 và 2021 được tạo ra bằng nhiên liệu hóa thạch.
Chính phủ Ethiopia cho phép khai thác Bitcoin chủ yếu vì các công ty thanh toán bằng ngoại tệ cho lượng điện họ tiêu thụ, Yodahe A. Zemichael, phó giám đốc Cơ quan An ninh Mạng Thông tin, cho biết. Ông đã sử dụng các thuật ngữ như “điện toán hiệu suất cao” và “khai thác dữ liệu” thay vì khai thác Bitcoin trong tuyên bố.
Nemo Semret, Giám đốc điều hành của công ty khai thác địa phương QRB Labs, người đã giúp các quan chức vận động hành lang cho phép khai thác Bitcoin, chia sẻ:
“Ethiopia được quản lý chặt chẽ. Việc giới thiệu một lĩnh vực mới như thế này là một thách thức lớn và chúng tôi đã làm việc trong hai năm qua để có được tất cả các giấy phép cần thiết từ chính phủ.”
Theo Yodahe, chính phủ đã thông qua một chỉ thị để quản lý “các sản phẩm mật mã”, bao gồm cả hoạt động khai thác. Ông nói thêm rằng việc cấp giấy phép “đang được thực hiện trong hộp cát (sandbox) và đang ở giai đoạn đầu”, từ chối cho biết có bao nhiêu giấy phép đã được cấp cho đến nay.
Semret cho biết các thợ đào vẫn không chắc chắn về cách chính quyền sẽ giám sát họ trong dài hạn và không rõ liệu chỉ thị này có được chia sẻ với những người tham gia trong ngành hay không.
Tuy nhiên, đối với những người khai thác Bitcoin – đặc biệt là những người Trung Quốc – Ethiopia đại diện cho sự kết hợp độc đáo giữa các lợi thế kinh tế và chính trị. Một số giám đốc điều hành thậm chí còn nói về nó như một đối thủ tiềm năng của Texas, nơi chiếm tới 1/4 công suất tạo ra Bitcoin trên toàn cầu.
Điều kiện khí hậu lý tưởng
Theo một giám đốc điều hành cấp cao của Bitmain, công ty có trụ sở tại Bắc Kinh và là nhà cung cấp giàn khoan thống trị, năng lực cung cấp điện để tạo ra Bitcoin của quốc gia châu Phi này có thể sánh ngang với Texas trong một vài năm tới. Việc mở dự án GERD đã nâng công suất phát điện lắp đặt của Ethiopia lên 5,3 gigawatt, 92% trong số đó đến từ thủy điện, một nguồn năng lượng tái tạo.
Theo Công ty Điện lực Ethiopia, sau khi GERD được hoàn thành, công suất phát điện của Ethiopia sẽ tăng gấp đôi. Giám đốc Marketing và Phát triển Kinh doanh Hiwot Eshetu cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng họ tính phí cố định cho những người khai thác Bitcoin là 3,14 cent Mỹ mỗi kilowatt giờ đối với điện lấy từ các trạm biến áp.
Vera của Luxor cho biết, mặc dù tỷ lệ này tương tự như mức trung bình ở Texas, nhưng tỷ giá ở Lone Star State có thể dao động mạnh mẽ, khiến lợi nhuận ở đó khó dự đoán hơn. Theo Hiwot, ở Ethiopia, giá sẽ giảm khi các máy khai thác kết nối trực tiếp với các nhà máy điện. Ông nói thêm rằng EEP đã tạm dừng ký các hợp đồng mới “để đảm bảo quy trình được kiểm soát và quản lý tốt”.
BWP, nơi cung cấp máy móc do các thợ đào từ Trung Quốc và các quốc gia khác vận hành, đã bắt đầu vận chuyển thiết bị đến Ethiopia vào đầu năm ngoái. Vào tháng 12, công ty đã thông báo rằng họ đang mở một trung tâm dữ liệu 120 megawatt dành cho thiết bị khai thác – thậm chí khá lớn so với tiêu chuẩn của Texas – tại thủ đô Addis Ababa.
Giám đốc điều hành Vitaliy Borshenko cho biết lợi thế của Ethiopia vượt xa năng lượng tái tạo, giá rẻ.
Đó là sự hấp dẫn mà một số công ty Trung Quốc không chờ đèn xanh chính thức trước khi bắt đầu hoạt động, Xu của China Digital Mining Association cho biết. “Những người khai thác tự giới thiệu mình là nhà máy hoặc công ty nông nghiệp” để có được điện thay vì tìm kiếm sự chấp thuận của chính phủ để tạo ra Bitcoin.
Sự tự tin của họ được củng cố bởi địa chính trị. Trung Quốc là nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất ở Ethiopia và là chủ nợ song phương hàng đầu của nước này. Bộ tài chính Ethiopia cho biết vào tháng 12 rằng chính phủ và các tổ chức tài chính Trung Quốc đã cho vay gần 15 tỷ USD cho 70 “siêu dự án” ở quốc gia châu Phi này từ năm 2006 đến năm 2018.
Quốc gia vùng Sừng châu Phi rất cần dòng vốn ngoại tệ. Họ đang đàm phán để nhận được gói cứu trợ từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế sau khi không trả được nợ lãi cho các chủ nợ tư nhân vào tháng 12. Tháng trước, họ đã đạt được thỏa thuận với các chủ nợ song phương về việc tạm dừng thanh toán.
Xu cho biết, được khuyến khích bởi tầm vóc ngày càng tăng của Trung Quốc ở châu Phi, các công ty khai thác Bitcoin của Trung Quốc cũng đang bắt đầu xem xét các quốc gia như Angola và Nigeria.
