Chuyên gia kiến nghị Việt Nam cần xây dựng đề án về thuế tối thiểu toàn cầu ngay trong quý III/2023

Bà Nguyễn Thy Nga, Viện trưởng Viện Quản trị chính sách và chiến lược phát biểu tại hội thảo sáng 21/4.

Sáng 21/4, Viện Quản trị chính sách và chiến lược (Liên hiệp Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam - VUSTA) tổ chức hội thảo công bố “Kết quả báo cáo đánh giá tác động Thuế suất tối thiểu toàn cầu (Global Minimum Tax, viết tắt là GMT) và chủ trương, chính sách Việt Nam chủ động tham gia thoả thuận thuế suất”.

Theo bà Nguyễn Thy Nga, Viện trưởng Viện Quản trị chính sách và chiến lược phát triển, hiện các quốc gia đang cạnh tranh với nhau trong việc thu hút các doanh nghiệp và nhà đầu tư đa quốc gia (MNEs) bằng cách đưa ra các ưu đãi về thuế.

Điều này đã tạo nên “cuộc đua xuống đáy" về thuế khi các quốc gia ngày càng cắt giảm thuế nhiều hơn, tạo nên gánh nặng thuế cho các doanh nghiệp địa phương.

Thực tế, các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài trong kỳ ưu đãi trung bình là 12,3%. Phần lớn các trường hợp, tác động của việc giảm phần trăm thuế doanh nghiệp được dự đoán sẽ dẫn đến mức tăng FDI ước tính.

Bà Nga nhấn mạnh: “Ưu đãi thuế thậm chí đã tạo ra môi trường đầu tư không công bằng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ". Do đó, thuế suất doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu 15% có tác dụng chấm dứt tình trạng này.

Theo thống kê của Bộ Tài chính, tại Việt Nam hiện có 1.100 doanh nghiệp là công ty con của các tập đoàn đa quốc gia có doanh thu hơn 750 triệu euro trên toàn cầu, thuộc phạm vi GMT. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 70 doanh nghiệp có lợi nhuận.

Hiện thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) phổ thông tại Việt Nam là 20%, cao hơn mức thuế tối thiểu đề xuất.

Song, Việt Nam đang áp dụng ưu đãi đầu tư và ưu đãi đầu tư đặc biệt cho một số doanh nghiệp với mức thuế TNDN 5%, 10% lên đến 15 năm cùng với thời gian miễn, giảm thuế có thời hạn. Mức thuế suất hiệu quả tại Việt Nam của các công ty con có thể thấp hơn mức thuế ưu đãi nêu trên.

Toàn cảnh hội thảo công bố “Kết quả báo cáo đánh giá tác động Thuế suất tối thiểu toàn cầu và chủ trương, chính sách Việt Nam chủ động tham gia thoả thuận thuế suất” sáng 21/4

Trong ngắn hạn, bà Nguyễn Thy Nga đề nghị Việt Nam cần tham khảo ý kiến tư vấn của OECD và các chuyên gia, tổ chức quốc tế, các tập đoàn, doanh nghiệp nước ngoài lớn.

"Cần xây dựng đề án về thuế suất tối thiểu toàn cầu trong quý III/2023", bà Nga nói.

Trong dài hạn, vị chuyên gia cho rằng, hệ thống thuế cùng với các ưu đãi thuế cần được xem xét cải cách nhằm hạn chế tác động tiêu cực của thuế tối thiểu toàn cầu, đảm bảo thu hút đầu tư thực chất, hạn chế các hoạt động làm xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận.

Việc ban hành chính sách hoặc cơ chế mới cần được xem xét cẩn trọng để đảm bảo tính công bằng cho các doanh nghiệp và không vi phạm các cam kết quốc tế Việt Nam đang tham gia.

Cùng với đó, Việt Nam cần tạo cơ chế thuận lợi để khuyến khích các doanh nghiệp FDI bổ sung thuế tại Việt Nam.

Đồng thời, tổ công tác đặc biệt của Thủ tướng Chính phủ về thuế suất tối thiểu toàn cầu nên đẩy nhanh đánh giá tác động và nghiên cứu; xây dựng khung pháp lý nội luật liên quan đến việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu để đảm bảo các chính sách ưu đãi đối với nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam được thực thi hiệu quả.

Trước đó, tại hội thảo khoa học "Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu: Kinh nghiệm áp dụng của các quốc gia, dự kiến tác động và khuyến nghị giải pháp cho Việt Nam" do Bộ Tài chính tổ chức ngày 18/4, bà Nguyễn Thy Nga khuyến nghị, Việt Nam cần tiến hành đẩy nhanh truyền thông chính sách, thúc đẩy nghiên cứu lấy ý kiến rộng mở đến cộng đồng khoa học và doanh nhân về thực tế của của GMT, trong bối cảnh mỗi ngày lại có thêm nhiều quốc gia ban hành chính sách và áp dụng sớm chính sách về GMT.

Ngày 14/4, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái ký Quyết định 22/QĐ-TCTĐB năm 2023 ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Tổ công tác đặc biệt của Thủ tướng Chính phủ về nghiên cứu và đề xuất các giải pháp liên quan đến thuế suất tối thiểu toàn cầu của OECD. Phó Thủ tướng Lê Minh Khái làm tổ trưởng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc làm tổ phó tổ công tác.

Trao đổi về thuế suất này, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng Cục thuế cho hay, tính đến nay, có 140 quốc gia, vùng lãnh thổ có dự án đầu tư còn hiệu lực tại Việt Nam với gần 35 000 dự án, trong đó Hàn Quốc dẫn đầu, tiếp theo là Singapore, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc).

Ngày 23/12/2022, Quốc hội Hàn Quốc đã thông qua Đạo luật điều chỉnh thuế quốc tế, áp dụng mức thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu từ ngày 01/01/2024.

"Nếu Việt Nam không ban hành mức thuế tối thiểu, vẫn để ưu đãi thuế TNDN như hiện hành thì các doanh nghiệp Hàn Quốc đang đầu tư ở Việt Nam thuộc đối tượng phải áp dụng thuế này, vẫn phải nộp bổ sung phần chênh lệch thuế suất thấp tại Việt Nam với thuế suất 15% về Hàn Quốc", bà Cúc nhấn mạnh.

Thuế tối thiểu toàn cầu là loại thuế đánh vào các doanh nghiệp lớn, công ty đa quốc gia có doanh thu lớn nhưng lại đầu tư vào những nước có mức thuế suất thấp nhằm trốn thuế, tiềm ẩn nguy cơ về cạnh tranh không lành mạnh.

Bắt đầu từ năm 2024, một số quốc gia sẽ áp dụng mức thuế suất tối thiểu toàn cầu 15% với các công ty lớn, là các doanh nghiệp đa quốc gia có doanh thu toàn cầu trên 750 triệu euro và có mức lợi nhuận trên 10% doanh thu.

Nếu áp dụng, Việt Nam có thể kiểm soát được tình trạng thất thu thuế từ các doanh nghiệp FDI song có thể bị giảm tính hấp dẫn, cạnh tranh trong thu hút đầu tư nước ngoài.