Các nước tìm cách tiếp cận khoáng sản Ukraine

Trong bối cảnh xung đột kéo dài với Nga từ năm 2022, các quốc gia phương Tây đã thể hiện sự quan tâm đặc biệt đến nguồn tài nguyên của Ukraine.

Ukraine là một trong những quốc gia giàu tài nguyên khoáng sản nhất châu Âu, với trữ lượng lớn các kim loại quan trọng như lithium, titan, cobalt, uranium và đất hiếm. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), nước này nắm giữ khoảng 5% trữ lượng kim loại đất hiếm toàn cầu, cùng với nguồn tài nguyên dầu khí dồi dào. Những khoáng sản này đóng vai trò then chốt trong công nghiệp sản xuất pin, công nghệ quốc phòng, hàng không vũ trụ và năng lượng tái tạo.

Sự giàu có về tài nguyên đã khiến Ukraine trở thành tâm điểm của cuộc đua giành giật giữa các cường quốc, đặc biệt là Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và Nga. Trong bối cảnh cuộc chiến Nga - Ukraine vẫn tiếp diễn, các quốc gia phương Tây đang tìm cách khai thác nguồn tài nguyên này để vừa hỗ trợ Ukraine, vừa giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, nước đang thống trị thị trường đất hiếm toàn cầu.

Mỹ và EU tăng tốc tiếp cận tài nguyên Ukraine

Trong thời gian qua, Mỹ và EU đã tích cực đàm phán với chính quyền Kyiv để thiết lập các thỏa thuận khai thác và sử dụng khoáng sản quan trọng. Vào đầu năm 2025, chính phủ Ukraine và Mỹ đã tiến gần đến một thỏa thuận hợp tác khoáng sản quy mô lớn. Theo đó, Ukraine cam kết trích 50% doanh thu từ khai thác tài nguyên vào một quỹ tái thiết chung do hai nước cùng quản lý.

Thỏa thuận này nhằm mục đích hỗ trợ Ukraine phục hồi nền kinh tế sau chiến tranh, đồng thời giúp Mỹ tiếp cận các nguồn tài nguyên chiến lược, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc trong lĩnh vực khoáng sản công nghệ cao. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng yêu cầu Mỹ đưa ra các điều khoản đảm bảo an ninh trước khi ký kết thỏa thuận.

Không chỉ Mỹ, EU cũng đang tăng cường sự hiện diện tại Ukraine thông qua các thỏa thuận thương mại chiến lược. Ông Stéphane Séjourné, Ủy viên Chiến lược Công nghiệp EU, cho biết Ukraine có thể cung cấp 21 trong số 30 nguyên liệu quan trọng mà EU cần. Vì vậy, EU đang đẩy mạnh các cuộc đàm phán để thiết lập một quan hệ đối tác đôi bên cùng có lợi.

Bên cạnh đó, Pháp cũng đã tham gia vào cuộc đua giành quyền khai thác khoáng sản tại Ukraine. Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Sébastien Lecornu xác nhận nước này đã bắt đầu các cuộc đàm phán từ cuối năm 2024 nhằm đảm bảo nguồn cung khoáng sản cho các ngành công nghiệp quốc phòng và công nghệ cao của Pháp.

Nga tìm cách kiểm soát khoáng sản Ukraine

Trong khi phương Tây tăng tốc tiếp cận tài nguyên Ukraine bằng các thỏa thuận song phương, Nga cũng đang thực hiện những động thái nhằm kiểm soát các khu vực giàu tài nguyên của Ukraine. Các nguồn tin cho biết lực lượng Nga đã tiến gần đến một mỏ lithium quan trọng ở miền đông Ukraine. Nếu kiểm soát được khu vực này, Nga sẽ giành lợi thế lớn trong thị trường khoáng sản chiến lược.

Tổng thống Zelensky đã lên tiếng cảnh báo rằng nếu Nga chiếm giữ các khu vực giàu khoáng sản, Ukraine sẽ mất đi nguồn tài nguyên trị giá hàng tỷ USD, đồng thời làm suy yếu khả năng phục hồi kinh tế và đảm bảo an ninh quốc gia. Ông cũng nhấn mạnh sẽ thảo luận trực tiếp với phía Mỹ để đảm bảo rằng các thỏa thuận khai thác khoáng sản sẽ không ảnh hưởng đến lợi ích chiến lược của Ukraine.

Chiến lược khoáng sản Ukraine

Việc kiểm soát và khai thác khoáng sản Ukraine không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn có ý nghĩa chiến lược sâu rộng. Các kim loại đất hiếm và khoáng sản công nghệ cao đóng vai trò quan trọng trong sản xuất pin, xe điện, hệ thống viễn thông và thiết bị quân sự. Trong bối cảnh thế giới đang chuyển dịch sang nền kinh tế xanh và công nghệ cao, các nước lớn đều muốn đảm bảo quyền tiếp cận nguồn tài nguyên quan trọng này.

Ngoài ra, việc khai thác khoáng sản Ukraine cũng giúp phương Tây giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Hiện nay, Trung Quốc kiểm soát khoảng 70% công suất khai thác và 90% công suất chế biến đất hiếm toàn cầu. Nếu Mỹ và EU có thể khai thác nguồn tài nguyên của Ukraine, họ sẽ có thêm nguồn cung để đối phó với những biến động địa chính trị liên quan đến Trung Quốc.

Mặc dù có tiềm năng lớn, nhưng việc khai thác khoáng sản Ukraine vẫn gặp nhiều thách thức. Thứ nhất, tình hình chiến sự đang diễn ra khiến nhiều khu vực khai thác bị tàn phá, cản trở quá trình tiếp cận và khai thác tài nguyên. Thứ hai, Ukraine đang chịu áp lực lớn khi phải cân bằng giữa các thỏa thuận kinh tế với Mỹ, EU và lợi ích an ninh quốc gia.

Ngoài ra, vẫn còn những tranh cãi về quyền lợi giữa Ukraine và các đối tác nước ngoài. Một số chuyên gia lo ngại rằng các thỏa thuận này có thể khiến Ukraine mất quyền kiểm soát tài nguyên chiến lược, tương tự như tình huống mà nhiều nước giàu tài nguyên khác đã từng gặp phải.

Tuy nhiên, nếu quản lý tốt, Ukraine có thể tận dụng nguồn khoáng sản để tái thiết đất nước và củng cố vị thế địa chính trị của mình. Việc hợp tác với Mỹ, EU và các quốc gia đồng minh có thể giúp Ukraine phát triển một nền công nghiệp khai khoáng hiện đại, tạo động lực cho nền kinh tế hậu chiến.