Bảo hiểm và mặt trái tăng trưởng nóng

Mặt trái tăng trưởng nóng

Tại buổi làm việc của Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) với đại diện các doanh nghiệp bảo hiểm chiều 17/4, rà soát toàn bộ công tác đào tạo đại lý bảo hiểm là một trong 6 nhiệm vụ mà đơn vị này yêu cầu khẩn trương thực hiện.

Cơ quan quản lý nhấn mạnh việc đào tạo bổ sung, cập nhật kiến thức phù hợp đối với các đại lý bảo hiểm mà doanh nghiệp đã thực hiện đào tạo dưới hình thức trực tuyến thời gian qua. Cục cũng yêu cầu Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam khẩn trương rà soát và hoàn thiện bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp đại lý bảo hiểm, các quy tắc chuẩn mực để áp dụng chung.

Qua hơn 20 năm - vẫn là khoảng thời gian ngắn khi so sánh với các thị trường phát triển, hoạt động bảo hiểm Việt Nam ghi nhận sự tăng trưởng nhanh của một thị trường đang trong giai đoạn phát triển. Năm 2022, tổng doanh thu phí bảo hiểm ước đạt 245.877 tỷ đồng, tăng khoảng 15% so với năm 2021. So với thời điểm năm 2015, quy mô doanh thu của thị trường lớn gấp 3 lần nhờ đà tăng hai chữ số liên tục được duy trì qua các năm.

Sự tăng trưởng “nóng” làm phát sinh những mặt trái trên thị trường những năm gần đây. Từ việc diễn viên Ngọc Lan “tố” tư vấn viên thổi phồng số tiền thu về, hay sự nhập nhèm từ gửi tiết kiệm thành mua bảo hiểm nhân thọ khi giao dịch qua kênh bán bảo hiểm của ngân hàng (bancassurance)…, hàng loạt sự cố với tốc độ lan truyền chóng mặt khiến nhiều khách hàng rà soát lại các hợp đồng đã ký, thậm chí xem xét khả năng dừng tham gia khi chưa hết thời hạn đóng phí.

Phân định về 2 giai đoạn của thị trường bảo hiểm Việt Nam trong hơn 20 năm qua, ông Nguyễn Đức Thắng, Chủ tịch Cộng đồng GAMA Việt Nam (trực thuộc GAMA International Hoa Kỳ - tổ chức gồm các nhà lãnh đạo quản lý và chuyên gia đầu ngành bảo hiểm Hoa Kỳ và thế giới) cho biết, ở giai đoạn hình thành ban đầu, việc đầu tư khai mở kiến thức và đào tạo tư vấn viên rất được chú trọng.

Tuy nhiên, bước sang giai đoạn mở rộng, việc đào tạo huấn luyện được rút ngắn đi rất nhiều, từ 12 ngày có thể xuống còn 3-5 ngày với mục tiêu đạt chứng chỉ. Dù các công ty đều tổ chức lớp đào tạo nghiệp vụ sau đó, nhưng việc các tư vấn viên chịu quay lại cập nhật kiến thức, xây dựng thái độ đúng đắn để đi tư vấn cho khách hàng là điều khó kiểm soát. Trong khi đó, số lượng tư vấn viên bán thời gian nhiều, không thể tâm huyết bằng người toàn thời gian.

Sức ép doanh số cũng là điều khiến tư vấn thiên nhiều hơn về thứ khách hàng cần để thuyết phục họ mua sản phẩm. Giá trị cốt lõi của bảo hiểm là quyền lợi được bảo vệ - vốn vô hình và chỉ được hiện thực hóa khi xuất hiện trường hợp bồi thường, trở nên mờ nhạt trước các quyền lợi đầu tư, tích lũy. Các sản phẩm bảo hiểm liên kết kết hợp quyền lợi bảo hiểm rủi ro và đầu tư sinh lời vì thế là một trong những nhóm sản phẩm nhân thọ tăng trưởng tốt tại thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, số tiền quay trở lại liên quan đến các sản phẩm liên kết này đương nhiên sẽ phụ thuộc kết quả đầu tư, đồng nghĩa không thể cố định trước mức lời/lỗ.

Bên cạnh chất lượng tư vấn viên, ông Thắng cho rằng, việc thị trường tăng nóng, số lượng khách hàng lớn, khối lượng công việc xử lý tăng, trong khi các doanh nghiệp bảo hiểm tập trung khai thác mới càng khiến sai sót dễ xuất hiện hơn. Những sai sót nhỏ lan nhanh trong môi trường thông tin hiện nay dễ dàng làm suy giảm niềm tin của thị trường về lĩnh vực này.

Các điều khoản hợp đồng thực tế không quá dài

Chỉ nghe từ tư vấn viên và không đọc điều khoản hợp đồng là điều mà diễn viên Ngọc Lan liên tục nhắc đến khi “đăng đàn” về sự việc này. Các hợp đồng bảo hiểm là sản phẩm tài chính phức tạp, nhưng việc mặc định các thông tin điều khoản quá dài để tìm hiểu, theo ông Thắng, là quan niệm không đúng. Một bộ hợp đồng bảo hiểm rất dày bởi bao gồm cả hồ sơ do khách hàng khai báo, các nội dung minh họa quyền lợi, dòng tiền… theo quy định của Bộ Tài chính.

Tuy nhiên, các trang thông tin về điều khoản bảo hiểm thường chỉ khoảng 10 trang, hay dài nhất khoảng 60 trang, bởi quyền lợi càng nhiều, điều khoản càng lớn. Bên mua đồng ý ký kết vào hợp đồng đồng nghĩa chấp thuận chính sách mà điều khoản hợp đồng quy định. Giao dịch cần đảm bảo nguyên tắc tự nguyện, được lựa chọn không tham gia hoặc mua sản phẩm khác phù hợp hơn.

Chủ tịch Cộng đồng GAMA Việt Nam cũng nhấn mạnh, cơ quan quản lý nhà nước là nơi phê duyệt các điều khoản hợp đồng với tiêu chí đúng pháp luật, đảm bảo quyền lợi của khách hàng, lợi ích tư vấn viên và doanh nghiệp bảo hiểm. Vai trò của cơ quan quản lý trong việc chấp thuận điều khoản hợp đồng bảo hiểm là rất lớn. Cùng với đó, trong trường hợp điều khoản không rõ ràng, Luật Kinh doanh bảo hiểm quy định rõ việc diễn đạt được sử dụng để phân tranh sẽ theo hướng có lợi cho người bảo hiểm.

Năm điều mấu chốt cần lưu ý khi khách hàng làm việc với tư vấn viên bảo hiểm

- Thời hạn hợp đồng

- Thời hạn đóng phí

- Ngày đóng số tiền hàng năm, tổng số tiền phải chi trả để ước lượng năng lực tài chính đáp ứng yêu cầu của hợp đồng

- Trường hợp được bồi thường và trường hợp không được bồi thường

- Địa chỉ liên lạc trong trường hợp phát sinh quyền lợi/ nghĩa vụ liên quan đến hợp đồng