Đầu tháng 6, Vonnarat Tangkaravakoon bị dẫn vào phòng xử án, chân trần và bị còng tay. Ông ta ngồi cúi đầu khi các bên trình bày bằng chứng trong vụ án hình sự chống lại ông và 9 bị cáo khác. Họ bị buộc tội lừa đảo nhà đầu tư gần 15,000 tỷ Baht (409.8 triệu USD), một trong những vụ lừa đảo lớn nhất trong lịch sử của Thái Lan.
Trong lúc tạm dừng phiên tòa, các bị cáo khác được cha mẹ, vợ/chồng và con cái đến thăm. Nhưng không một người thân nào của Vonnarat, những ông trùm đứng sau TOA Paint, xuất hiện.
Sự sụp đổ gây chấn động
Đây là cú ngã chấn động đối với con trai cả của một trong những gia đình giàu có nhất Thái Lan và đối với Stark Corp., công ty sản xuất dây điện niêm yết tại Bangkok mà Vonnarat nắm giữ phần lớn cổ phần. Các nhà đầu tư mua cổ phiếu của Stark, đặt niềm tin vào các sản phẩm hữu hình của công ty, kế hoạch mở rộng sang Việt Nam, các báo cáo thu nhập ấn tượng và tên tuổi gia tộc Tangkaravakoon.
Nhưng vào tháng 7 năm ngoái, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Thái Lan (SEC) đã buộc tội Vonnarat và 4 vị giám đốc điều hành của Stark với tội danh làm sai lệch báo cáo tài chính – vốn là một phần tài liệu cho các đợt phát hành trái phiếu của công ty vào năm 2021 và 2022. Sự vụ của Stark cũng gióng lên hồi chuông cảnh báo về những lỗ hổng trong quản trị doanh nghiệp của Thái Lan.
Nhiều năm ghi nhận sai lệch doanh số bán hàng và tài khoản phải thu khiến nhiều kiểm toán PwC nghi ngờ. Sau khi rà soát, họ phát hiện ra những điểm đáng ngờ trong báo cáo tài chính năm 2022 của Stark. Sự việc này cũng gây ra tình trạng vỡ nợ trái phiếu của công ty này vào đầu năm 2023. Giá cổ phiếu Stark sụp đổ, kéo theo chỉ số chứng khoán chuẩn của Thái Lan lao dốc và làm xói mòn niềm tin của nhà đầu tư.
Tới nay, các nhà đầu tư đã thực hiện 3 vụ kiện tập thể liên quan đến Stark. Kasikornbank, ngân hàng lớn thứ hai của Thái Lan về tài sản, cũng nằm trong số các nguyên đơn trong vụ án hình sự chống lại Stark.
Yêu cầu bồi thường lớn nhất đến từ những người nghỉ hưu và những người nhận lương hưu. Đơn kiện đề cập tới 24 bị cáo, bao gồm các chi nhánh của công ty kiểm toán Deloitte Touche Tohmatsu tại Thái Lan, các kiểm toán viên lâu năm của Stark và cả ngân hàng Credit Suisse. Bên nguyên đơn cáo buộc rằng ngân hàng Credit Suisse đã hỗ trợ Chủ tịch Chanin Yensudchai chuyển tiền ra nước ngoài trước khi ông ta bỏ trốn (nhưng sau đó bị bắt ở Dubai). Các bị cáo có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường lên tới 27,000 tỷ Baht, số tiền bồi thường lớn nhất trong lịch sử cho một vụ kiện ở xứ sở chùa vàng.
"Chúng tôi muốn vụ án này đặt ra một tiêu chuẩn rất cao cho quản trị doanh nghiệp tại Thái Lan, về cách các công ty niêm yết nên được điều hành và rà soát, cách các cơ quan xếp hạng tín nhiệm thực hiện công việc, và cách các trung gian tài chính di chuyển tiền trên khắp thế giới", Verapat Pariyawong, luật sư của bên nguyên đơn, cho biết.
Hoạt động tài chính mờ ám
Stark đã huy động tổng cộng 10.7 tỷ Baht từ 6 đợt phát hành trái phiếu vào năm 2021 và 2022. Họ dùng tiền để trả nợ và bổ sung vốn lưu động. Sau đó, Stark huy động thêm 5.58 tỷ Baht thông qua việc bán cổ phiếu phổ thông cho các nhà đầu tư tư nhân. Họ dùng số tiền này để mua lại Leoni Kabel, đơn vị sản xuất cáp ô tô của nhà sản xuất dây điện lớn nhất Đức.
Hoài nghi về hoạt động tài chính của Stark, SEC đã yêu cầu PwC kiểm toán đặc biệt. Sau đợt rà soát này, các kiểm toán viên phát hiện rằng 1.5 tỷ Baht được sử dụng để trả nợ một đợt trái phiếu. Xem xét các hồ sơ kế toán của công ty từ năm 2021 đến 2023, kiểm toán viên còn phát hiện "các giao dịch bất thường có thể dẫn tới các sai lệch trọng yếu ở một số khoản ghi nhận có giá trị cao". Điều này đặt ra "dấu hỏi lớn về khả năng Tập đoàn không hoạt động bình thường”.
Phần lớn số tiền huy động từ trái phiếu được sử dụng để trả nợ ở các công ty con của Stark là Phelps Dodge và Thai Cable International.
Lạm dụng tài chính và quản lý yếu kém
Các cựu nhân viên nói với Nikkei Asia rằng việc Stark phát hành trái phiếu liên tục để trả nợ lẽ ra phải được xem như một dấu hiệu cảnh báo cho các cơ quan quản lý về tình hình tài chính thực tế của công ty. Để phát hành trái phiếu, các công ty phải nộp hồ sơ tài chính cho SEC và tuyên bố mục đích huy động vốn.
"Tại sao một công ty lớn như thế này lại phải phát hành trái phiếu để trả nợ nếu họ có dòng tiền?", một cựu giám đốc tài chính của Stark nói.
Các khoản tiền huy động để tài trợ các khoản đầu tư bao gồm Leoni Kabel lại được sử dụng để trả nợ
* bao gồm trả nợ dài hạn và đợt phát hành trái phiếu thứ ba
** bao gồm các khoản thanh toán "bất thường" cho các công ty con Phelps Dodge và Thai Cable International
Dây điện là một sản phẩm có biên lợi nhuận thấp với các nguyên liệu đắt đỏ, trong đó đồng và nhôm chiếm tới 80% chi phí sản xuất. Trong năm tháng đầu năm 2021, giá đồng đã tăng gấp đôi và giá nhôm tăng 60% so với cùng kỳ năm trước.
Các tài liệu nội bộ từ các công ty con của Stark là Phelps Dodge và Adisorn Songkhla cho thấy dòng tiền ròng âm vào năm 2020 và 2021. Tuy nhiên, Stark vẫn ghi nhận dòng tiền ròng dương và biên lợi nhuận cao bất thường so với các đối thủ cạnh tranh. Các bảng sao kê ngân hàng và hối phiếu cũng cho thấy dòng tiền được xoay vòng giữa Phelps Dodge, Thai Cable International và các công ty có liên kết với ông Vonnarat và các giao dịch được dán nhãn là bán hàng và tài khoản phải thu, hoặc là các khoản vay không được báo cáo cho các cơ quan quản lý.
Công ty phải gấp rút để tìm kiếm các nguồn tiền mới cho đến khi các chứng quyền có thể được thực hiện vào năm 2023, điều này sẽ cho phép họ phát hành cổ phiếu mới. Các cựu nhân viên cho biết họ được chỉ đạo làm đẹp các báo cáo thu nhập để nâng giá cổ phiếu lên 5 Baht/cp. Họ cũng ra sức để thu hút một khoản đầu tư lớn từ công ty dầu khí quốc doanh PTT, mà các nhân viên Stark gọi là "săn cá voi”.
PTT cuối cùng đã từ chối mua cổ phần khi ủy ban quản lý rủi ro của họ cảm thấy lo ngại. Tuy vậy, những tin đồn về một thỏa thuận với PTT đã đẩy giá cổ phiếu của Stark lên trên 5 Baht/cp vào cuối năm 2021. Stark sau đó đã chuyển sang kế hoạch mua lại Leoni của Đức.
Các cáo buộc và diễn biến vụ án
Sau khi Stark hủy bỏ việc mua lại Leoni (khiến giá cổ phiếu giảm 30% vào tháng 12/2022), PwC phát hiện rằng 5.58 tỷ Baht huy động cho thỏa thuận này đã được sử dụng không đúng mục đích đã được cổ đông phê duyệt.
Sathar Chantrasettalead, Giám đốc tài chính của Stark (đã bị bắt giữ), cho biết rằng ông được Chủ tịch Chanin Yensudchai chỉ thị sử dụng 5.58 tỷ Baht để lấp các lỗ hổng trong tài khoản của công ty.
Vonnarat, Chanin và Sathar cũng bị buộc tội gian lận. Vonnarat và Sathar đã đầu thú, trong khi Chanin trốn khỏi Thái Lan gần 1 năm. Nhưng sau đó, vào ngày 24/06, ông Chanin đã bị Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống (UEA) nhất dẫn độ. Phiên tòa dự kiến sẽ bắt đầu vào tháng 1/2025.
Nếu bị kết tội, Chanin và Sathar mỗi người sẽ đối mặt với khoảng 20 năm tù với các tội danh bổ sung về tham ô và rửa tiền của công ty, cũng như các tội làm đẹp sổ sách và hành vi sai trái với tư cách là giám đốc công ty. Các cáo buộc gian lận chỉ mới liên quan đến việc phát hành trái phiếu, vì cuộc điều tra chưa tập trung vào các cáo buộc thao túng giá cổ phiếu.
"Về nguyên tắc, SEC đang thực hiện mọi thứ theo luật", một phát ngôn viên của SEC cho biết, thêm rằng bất kỳ cáo buộc tiềm năng nào sẽ không được tiết lộ trước khi chúng được nộp.
